ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΜΕΤΑΔΙΔΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΣΚΥΛΟ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ

ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΜΕΤΑΔΙΔΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΣΚΥΛΟ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ

Τα νοσήματα που μεταδίδονται από τα ζώα γενικά στον άνθρωπο ονομάζονται"Ζωονόσοι" ή "Ζωοανθρωπονόσοι".
Επειδή με τον όρο "Ζωονόσος" μπορεί να γίνει σύγχυση με τις ασθένειες που προσβάλλουν τα ζώα, στην Κτηνιατρική χρησιμοποιούμε συνήθως τον όρο "Ζωοανθρωπονόσος" για να περιγράψουμε τα νοσήματα που μεταδίδονται από τα ζώα στον άνθρωπο.

Αιτιολογία ζωοανθρωπονόσων

Οι ζωοανθρωπονόσοι οφείλονται σε μικρόβια, ιούς, μύκητες, παράσιτα κλπ.

Τρόπος μετάδοσης των ζωοανθρωπονόσων

Ο λοιμογόνος παράγοντας που προκαλεί τις ζωοανθρωπονόσους, μπορεί να μεταδοθεί στον άνθρωπο με τους παρακάτω τρόπους:
1. Άμεσα: Δηλαδή με την άμεση επαφή του ανθρώπου με το λοιμογόνο παράγοντα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα άμεσης μετάδοσης ζωοανθρωπονόσους, αποτελεί η λύσσα, η οποία μεταδίδεται στον άνθρωπο όταν ένα λυσσασμένο σκυλί δαγκώνει έναν άνθρωπο. Τότε, ο ιός της λύσσας, που υπάρχει στο σάλιο του σκύλου, μπαίνει μέσα στο σώμα του ανθρώπου, μέσω του τραύματος και προκαλεί τη νόσο στον άνθρωπο.
2. Έμμεσα: Εδώ η μετάδοση του νοσογόνου παράγοντα γίνεται μετά από έμμεση επαφή του ανθρώπου με την πηγή της μόλυνσης.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα έμμεσης μετάδοσης ζωοανθρωπονόσους, αποτελεί η εχινοκοκκίαση. Νοσογόνος παράγοντας για τον άνθρωπο είναι τα αυγά του εχινόκοκκου, τα οποία υπάρχουν σε αφθονία μέσα στα κόπρανα του μολυσμένου σκύλου. Τα αυγά αυτά, αφού βγουν στο περιβάλλον με τα κόπρανα του σκύλου, διασπείρονται και κολλούν στο τρίχωμα του ζώου, και με τον αέρα ή τις μύγες μολύνουν τα λαχανικά, το ελεύθερο νερό και γενικά όλο το περιβάλλον. Ο άνθρωπος μολύνεται όταν καταναλώνει μολυσμένες τροφές, κυρίως ωμά λαχανικά, ή όταν τρώει με άπλυτα χέρια, όταν προηγουμένως έχει έλθει σε επαφή με μολυσμένο τρίχωμα ζώου. Άλλοι τρόποι έμμεσης μετάδοσης είναι η κατανάλωση άψητου ή ατελώς μαγειρευμένου κρέατος, άβραστου ή απαστερίωτου γάλακτος κλπ.

Ζωοανθρωπονόσοι που μεταδίδονται από το σκύλο στον άνθρωπο και ενδημούν στη χώρα μας.

1. ΛΥΣΣΑ

Υπεύθυνος για την αρρώστια αυτή είναι ο ιός της λύσσας.

Η λύσσα έχει εξαλειφθεί από την Ελλάδα, εξακολουθεί όμως να υπάρχει σε γειτονικές χώρες (ιδίως την Τουρκία) και στην κεντρική Ευρώπη. Να σημειωθεί ότι η λύσσα των άγριων θηλαστικών (αλεπούδες, τσακάλια) της κεντρικής Ευρώπης, μετακινείται κάθε χρόνο νοτιότερα κατά 20 χιλιόμετρα το χρόνο. Στη χώρα μας, το τελευταίο κρούσμα λύσσας στον άνθρωπο παρουσιάστηκε το 1975 και το τελευταίο κρούσμα λύσσας σε σκύλο το 1985.

Από αυτά προκύπτει ότι δεν πρέπει με κανένα τρόπο να επαναπαυόμαστε, σε ότι αφορά τη λύσσα, γιατί υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος εισόδου της αρρώστιας στη χώρα μας από τις γειτονικές χώρες, κυρίως με τα άγρια θηλαστικά.

Συμπτώματα της λύσσας στο σκύλο: Ο σκύλος, όταν μολυνθεί από λύσσα, αλλάζει συμπεριφορά, αποφεύγει τους ανθρώπους, κρύβεται σε σκοτεινά μέρη, γαυγίζει χωρίς λόγο, ερεθίζεται εύκολα από το φως και το θόρυβο, δεν τρώει και δαγκώνει αντικείμενα, όπως ξύλα, πέτρες, μέταλλα και άλλα. Δεν μπορεί να σταθεί εύκολα στα πόδια του και η ουρά του συνήθως είναι κρεμασμένη ανάμεσα στα σκέλη του.

Τα λυσσασμένα σκυλιά επιτίθενται συχνά και χωρίς λόγο και δαγκώνουν ανθρώπους και άλλα ζώα, ακόμη και το ίδιο τους το αφεντικό. Επίσης, είναι πιθανόν να χαθούν και να περιφέρονται σε μικρή απόσταση γύρω από το σπίτι τους, χωρίς να μπορούν να γυρίσουν σ' αυτό.

Άλλες φορές, τα μάτια τους είναι κόκκινα και από το στόμα τους τρέχουν σάλια, ενώ η όψη τους είναι πολύ άγρια.

Προφύλαξη: Συνιστάται ο προληπτικός αντιλυσσικός εμβολιασμός όλων των σκύλων, ιδιαίτερα αυτών που περιφέρονται ελεύθερα, όπως οι κυνηγετικοί και οι ποιμενικοί, ενώ επιβάλλεται ο εμβολιασμός στις παραμεθόριες περιοχές και ιδίως σ' αυτές που συνορεύουν με την Τουρκία.

Σε περίπτωση που δαγκωθεί κάποιος άνθρωπος από σκύλο, από οποιονδήποτε σκύλο, πρέπει άμεσα να απευθυνθεί στο πλησιέστερο κρατικό Νοσοκομείο ή Κέντρο Υγείας και να εξακριβώσει τον ιδιοκτήτη του ζώου και να το αναφέρει στην πλησιέστερη Κτηνιατρική Υπηρεσία ή στο Αστυνομικό Τμήμα. Το ζώο που δάγκωσε τίθεται υποχρεωτικά σε κτηνιατρική παρακολούθηση για 15 ημέρες μήπως παρουσιάσει συμπτώματα ύποπτα λύσσας.

΄Εχει διαπιστωθεί ότι ένα μολυσμένο από λύσσα ζώο μπορεί να μεταδώσει τον ιό της λύσσας μια περίπου εβδομάδα προτού αρχίσουν τα πρώτα συμπτώματα της αρρώστιας. Για περισσότερη ασφάλεια, ο χρόνος παρακολούθησης του ύποπτου ζώου διπλασιάζεται και ορίζεται από τη νομοθεσία στις 15 ημέρες.

2. ΛΕΠΤΟΣΠΕΙΡΩΣΗ

Οφείλεται σε ένα μικρόβιο που ονομάζεται Λεπτόσπειρα (Leptospira sp.). Υπεύθυνα για τη νόσο είναι τα μικρόβια L. canicola και κυρίως η L. icterohaemorragiae.

Στο σκύλο προσβάλει κυρίως τα νεφρά και προκαλεί συνήθως συμπτώματα νεφρικής ανεπάρκειας (πυρετός, πόνοι στην περιοχή των νεφρών, αιμορραγικοί βλεννογόνοι).

Ο άνθρωπος μολύνεται κυρίως από τα ούρα των μολυσμένων σκύλων.

Στον άνθρωπο, η περίοδος επώασης κυμαίνεται μεταξύ 4 - 19 (συνήθως 10) ημερών και προκαλεί πυρετό, πονοκέφαλους, ρίγη, αδιαθεσία, εμετό και μυϊκούς πόνους.

Προφύλαξη: Συνιστάται ο προληπτικός εμβολιασμός των σκύλων με το αντίστοιχο εμβόλιο. Υπάρχουν μονοδύναμα και πολυδύναμα εμβόλια κατά της λεπτοσπείρωσης.

3. ΥΕΡΣΙΝΙΩΣΗ

Οφείλεται σε μικρόβια του γένους Yersinia .

Στο σκύλο προκαλεί συνήθως συμπτώματα του πεπτικού κυρίως συστήματος.

Ο άνθρωπος μολύνεται από ούρα και κόπρανα μολυσμένων σκύλων. Η περίοδος επώασης είναι 24 - 36 ώρες και παρατηρούνται διάφορα συμπτώματα, όπως κοιλιακά άλγη, πυρετός, πονοκέφαλος, ανορεξία, διάρροια, ναυτία, ρίγη, φαρυγγίτιδα και λευκοκυττάρωση.

4. ΛΕΪΣΜΑΝΙΑΣΗ

Οφείλεται σε πρωτόζωα του γένους Leismania.

Στη χώρα μας απαντάται κυρίως η σπλαχνική λεϊσμανίαση, που οφείλεται στη Leismania donovani.

Η αρρώστια απαντάται στο 1 - 15% των σκύλων στις διάφορες περιοχές της χώρας και μεταδίδεται στα ζώα και τον άνθρωπο με το τσίμπημα εντόμων του γένους Phlebotomus (σκνίπες).

Οι σκνίπες δραστηριοποιούνται στην περιοχή μας -λόγω των κλιματολογικών συνθηκών- συνήθως κατλά την περίοδο από τον Απρίλιο μέχρι και τον Οκτώβριο - Νοέμβριο.

Στον οργανισμό του σκύλου, αλλά και του ανθρώπου, οι λεϊσμάνιες πολλαπλασιάζονται μέσα στα λευκοκύτταρα και προκαλούν καταστροφή των κυττάρων, καθώς επίσης και καταστροφή του ήπατος, του σπλήνα και των άλλων οργάνων μέχρι το θάνατο του ξενιστή, αν δεν εφαρμοστεί έγκαιρα η κατάλληλη θεραπευτική αγωγή.

Το μέγεθος του κινδύνου για τη δημόσια υγεία στη χώρα μας φαίνεται από την ύπαρξη ειδικής νομοθεσίας για την αντιμετώπιση της αρρώστιας αυτής.

Σύμφωνα με τη νομοθεσία, επιβάλλεται η υποχρεωτική ευθανασία του μολυσμένου ζώου ή η διατήρησή του σε ειδικό κλουβί, όπου δεν μπορούν να περάσουν οι σκνίπες.

Πρόληψη:

• Απομάκρυνση των σκουπιδιών, των σωρών των φύλλων και άλλων άχρηστων υλικών σε απόσταση άνω των 100 μέτρων από τις κατοικίες, ώστε να μην υπάρχουν υγρά και σκοτεινά μέρη, όπου γεννούν οι σκνίπες και αναπτύσσονται οι προνύμφες τους.
• Χρήση εντομοαποθητικού στο εσωτερικό του σπιτιού του σκύλου και στο τρίχωμά του ή ειδικού περιλαίμιου.
• Διενέργεια ορολογικών εξετάσεων των σκύλων τον Απρίλιο για να διαγνωσθούν τα μολυσμένα από την προηγούμενη περίοδο δραστηριότητας των σκνιπών ζώα και να ληφθούν μέτρα πρόληψης της μόλυνσης των υγιών και τον Νοέμβριο για να διαγνωστούν τα ζώα που μολύνθηκαν κατά τη νέα περίοδο και να ληφθούν τα ενδεικνυόμενα μέτρα.
• Παρακολούθηση της υγιεινής κατάστασης του σκύλου και άμεση εξέτασή του σε περιπτώσεις που εμφανίζονται αδυνάτισμα, δερματικές αλλοιώσεις και τα άλλα συμπτώματα που μπορούν να θέσουν υποψία λεϊσμανίασης.

5. ΤΟΞΟΚΑΡΠΩΣΗ

ή "σύνδρομο σπλαχνικά και οφθαλμικά μεταναστευουσών προνυμφών"

Οφείλεται στο νηματώδες παράσιτο Toxocara canis.
Οι σκύλοι μολύνονται όταν καταπίνουν τα αυγά των παρασίτων, τα οποία προηγουμένως έμειναν στο εξωτερικό περιβάλλον για 8 - 20 ημέρες, μετά την αποβολή τους με τα κόπρανα των μολυσμένων ζώων. Επικίνδυνες περιοχές για τη μόλυνση των ζώων είναι οι κήποι, τα πάρκα, τα πεζοδρόμια, οι παιδικές χαρές κ. ά., όπου αφοδεύουν οι σκύλοι.
Μετά την άφιξη και την εκκόλαψή τους, στο λεπτό έντερο των σκύλων, τα παράσιτα εισβάλλουν στο τοίχωμα του εντέρου και με τη μορφή προνύμφης μεταναστεύουν στους ιστούς του ζώου. Κατά την περιπλάνησή τους αυτή τα νεαρά παράσιτα τραυματίζουν τους ιστούς από τους οποίους διέρχονται και προκαλούν το "σύνδρομο των σπλαχνικά και οφθαλμικά μεταναστευουσών προνυμφών".
Οι προνύμφες που μεταναστεύουν στο πνευμόνι του ζώου, ανέρχονται το βρογχικό δένδρο, καταπίνονται, φτάνουν στο λεπτό έντερο και ενηλικιώνονται σε διάστημα 1 - 2 μηνών μετά τη μόλυνση του ζώου.
Τα ενήλικα παράσιτα ζουν περίπου 18 μήνες και αρχίζουν την ωοπαραγωγή 14 - 21 ημέρες μετά την ενηλικίωσή τους. Τα αυγά αποβάλλονται στο περιβάλλον με τα κόπρανα του ζώου (200.000 αυγά /παράσιτο /ημέρα) και γίνονται επικίνδυνα για τα ζώα και τον άνθρωπο μετά παραμονή τους στο εξωτερικό περιβάλλον για 8 - 20 ημέρες, ενώ διατηρούν τη μολυσματικότητά τους μέχρι 6 μήνες.
Ο άνθρωπος μολύνεται κατά την τυχαία κατάποση αυγών του παρασίτου. Κυρίως μολύνονται τα παιδιά που παίζουν στα μολυσμένα με κόπρανα των σκύλων πάρκα, παιδικές χαρές κλπ..
Τα παράσιτα εκκολάπτονται στο λεπτό έντερο και ακολουθούν τη μετανάστευσή τους στα εσωτερικά όργανα (πνευμόνι, συκώτι, εγκέφαλο, οφθαλμούς, νεφρούς κ. ά.) και προκαλούν το "σύνδρομο των σπλαχνικά και οφθαλμικά μεταναστευουσών προνυμφών, το οποίο χαρακτηρίζεται από συμπτώματα προσβολής των μολυσμένων οργάνων, τύφλωση και υψηλή ηωσινοφιλία.
Πρόληψη:

• Ενημέρωση του ιδιοκτήτη για περισυλλογή των κοπράνων του ζώου του.
• Τακτικός αποπαρασιτισμός του ζώου.
• Αυστηρή εφαρμογή των κανόνων ατομικής υγιεινής.

6. ΕΧΙΝΟΚΟΚΚΙΑΣΗ - ΥΔΑΤΙΔΩΣΗ

Οφείλεται στην ταινία Echinococcus granulosus.
O σκύλος είναι ο τελικός ξενιστής και φέρει στο λεπτό του έντερο την ταινία του εχινόκοκκου.
Η μόλυνση του σκύλου γίνεται με την κατανάλωση των "υδατίδων κύστεων" με τα ωμά σπλάχνα μολυσμένων ενδιάμεσων ξενιστών, που είναι τα μηρυκαστικά, οι χοίροι, τα ιπποειδή, τα τρωκτικά κ. ά., καθώς και ο άνθρωπος.
Επομένως, ο σκύλος που διατρέφεται με μαγειρευμένο φαγητό ή με κατάλληλες ζωοτροφές δεν μολύνεται με το παράσιτο, δεν διασπείρει τα αυγά του εχινόκοκκου στο περιβάλλον και δεν αποτελεί πηγή μόλυνσης του ανθρώπου και των ζώων.
Αντίθετα, τα κυνηγετικά ή τα ποιμενικά σκυλιά και ακόμη περισσότερα τα αδέσποτα σκυλιά, αποτελούν σοβαρό κίνδυνο για τη δημόσια υγεία και την υγεία του ζωικού κεφαλαίου σχετικά με την εχινοκοκκίαση.
Τα αυγά του παρασίτου διασπείρονται στο περιβάλλον με τα κόπρανα του μολυσμένου σκύλου και είναι δυνατόν να καταποθούν από τα φυτοφάγα ζώα και τον άνθρωπο, στους ιστούς των οποίων αναπτύσσονται οι υδατίδες κύστεις. Τα αυγά του εχινόκοκκου διατηρούν τη μολυσματικότητά τους στο εξωτερικό περιβάλλον για πολλούς μήνες και είναι δυνατόν να μεταφερθούν στην τροφή του ανθρώπου με τις μύγες ή άλλα έντομα που ήλθαν σε επαφή με κόπρανα μολυσμένου σκύλου.Είπσης και ο αέρας μπορεί να μεταφέρει τα αυγά του εχινοκόκκου σε μακρυνές αποστάσεις.
Πρόληψη:

• Η διατροφή των σκύλων να γίνεται αποκλειστικά και μόνο με μαγειρευμένα φαγητά ή ειδικές ζωοτροφές.
• Να εφαρμόζονται αυστηρά οι κανόνες ατομικής υγιεινής.
• Να καταπολεμούνται οι μύγες και τα άλλα έντομα τα οποία μεταφέρουν τα αυγά του εχινόκοκκου.
• Να γίνεται τακτικός παρασιτολογικός έλεγχος των ζώων και θεραπεία τους.
• Να συλλέγονται και να καταστρέφονται τα κόπρανα των ζώων.

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ Γ. ΤΣΩΝΗΣ - Διευθυντής Κτηνιατρικής Μεσσηνίας.

πηγή