Σιαλόρροια

Σιαλόρροια: ένα πρόβλημα με ιατρική και κοινωνική διάσταση

Γράφει ο ΓΙΩΡΓΟΣ Χ. ΛΑΣΚΑΡΗΣ, στοματολόγος, ιατρός-οδοντίατρος, αν. καθηγητής Στοματολογίας Παν. Αθηνών, επισκέπτης καθηγητής Παν. Λονδίνου

Σιαλόρροια είναι η υπερβολική παραγωγή σάλιου, που συχνά τρέχει και έξω από τη στοματική κοιλότητα. Η φυσιολογική παραγωγή σάλιου είναι 1-1,5 λίτρο την ημέρα. Οι κύριες λειτουργίες του σάλιου είναι: α) εφύγρανση του στόματος, β) συμβολή στην άμυνα του στόματος έναντι μικροβίων, γ) συμμετοχή στην πέψη των τροφών και την κατάποση, δ) συμβολή στην ομιλία, ε) δρα ως ρυθμιστικό διάλυμα εξουδετερώνοντας οξέα που παράγονται στο στομάχι και παλινδρομούν στον οισοφάγο σε περίπτωση γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης.

Τ α αίτια που προκαλούν σιαλόρροια είναι πολλά και μπορεί να ταξινομηθούν σε 5 ομάδες:
**Τοπικά νοσήματα στο στόμα. Στην ομάδα αυτή ανήκουν νοσήματα που προκαλούν επώδυνα έλκη (πληγές) στο στόμα (π.χ. άφθες, ερπητική στοματίτιδα, πέμφιγα κ.ά.) καθώς και η τοποθέτηση νέων οδοντοστοιχιών που προκαλούν τοπικό ερεθισμό. Σε αυτές τις περιπτώσεις η σιαλόρροια είναι ήπια και περνά με τη θεραπεία της βασικής νόσου ή τη διόρθωση του τοπικού προβλήματος.
* Συστηματικά νοσήματα. Στην ομάδα αυτή ταξινομούνται η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, ο καρκίνος του οισοφάγου και του στομάχου, νευρολογικά νοσήματα, π.χ. η εγκεφαλική παράλυση, η πλάγια μυοατροφική σκλήρυνση, η νόσος του Parkinson, η νόσος Alzheimer, το σύνδρομο Down, η πάρεση του προσωπικού νεύρου, χειρουργικές επεμβάσεις στο στόμα κ.ά. Σε όλα τα νευρολογικά προβλήματα δεν υπάρχει υπερπαραγωγή σάλιου αλλά αδυναμία (χαλάρωση) στον νευρομυϊκό έλεγχο κατακράτησης του σάλιου στο στόμα καθώς και σε μειωμένη κατάποσή του.
* Φάρμακα. Πρόκειται για ανεπιθύμητη δράση ορισμένων φαρμάκων που προκαλούν αυξημένη παραγωγή σάλιου. Στην ομάδα αυτή υπάγονται φάρμακα όπως η clozapine, η clonazepine, η πιλοκαρπίνη, το λίθιο, τα ιωδιούχα και τέλος δηλητηρίαση με βαρέα μέταλλα (αρσενικό, υδράργυρο, βισμούθιο κ.ά.).
* Ψυχογενής. Πρόκειται για ψευδή εντύπωση υπερπαραγωγής σάλιου σε άτομα που δεν ανήκουν σε καμία από τις πιο πάνω αιτιολογικές κατηγορίες, τα οποία παραπονούνται για υπερπαραγωγή σάλιου και συνεχώς πτύουν το σιάλο που φυσιολογικά παράγεται. Πρόκειται συνήθως για αγχωτικά άτομα.
* Ιδιοπαθής παροξυσμική σιαλόρροια. Αφορά άτομα που εμφανίζουν κατά διαστήματα επεισόδια αυξημένης παραγωγής σάλιου βραχείας διάρκειας 2'-10', που προκαλείται από υπερδιέγερση του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος, άγνωστης αιτίας και συνήθως προηγείται ήπια ναυτία ή γαστρικός (στομαχικός) φόρτος ή ήπιος πόνος.
Γενικά η σιαλόρροια που οφείλεται σε αυξημένη παραγωγή σάλιου είναι σπάνια ενώ τις πιο πολλές φορές είναι φαινομενική, από μειωμένη κατάποση του σάλιου και αδυναμία συγκράτησης στο στόμα.
Προβλήματα από τη σιαλόρροια
Τα προβλήματα που προκαλούνται κατά τη σιαλόρροια είναι: α) ψυχολογικά προβλήματα όπως ανασφάλεια, εκνευρισμός, κοινωνική απομόνωση, β) διαβροχή ρούχων, γ) δυσκολία στην ομιλία, δ) χειλίτιδα από εφύγρανση και λειχή (γλείψιμο) του χείλους, ε) λοιμώξεις από τον μύκητα Candida albicans στις γωνίες των χειλέων και τα χείλη και στ) πολύ σπάνια αφυδάτωση και ηλεκτρολυτικές διαταραχές.
Θεραπεία
Το πρώτο μέλημα του ασθενούς είναι να συμβουλευτεί ειδικό στοματολόγο που θα προσδιορίσει επακριβώς την αιτία της σιαλόρροιας. Αρκετές περιπτώσεις σιαλόρροιας είναι ήπιες και εφήμερες και υποχωρούν σταδιακά χωρίς θεραπεία. Σε περιπτώσεις που είναι αποτέλεσμα τοπικής νόσου στο στόμα ή συστηματικής νόσου η αντιμετώπιση του βασικού προβλήματος βελτιώνει ή και αποκαθιστά πλήρως τη σιαλόρροια. Σε περιπτώσεις συνεχούς και μεγάλης σιαλόρροιας χρησιμοποιούνται φάρμακα που προκαλούν μείωση της παραγωγής του σάλιου π.χ. αντιχολινεργικά, αγχολυτικά, σκοπολαμίνη. Πρόσφατα έχει χρησιμοποιηθεί ένεση botulinum toxin μέσα στους μεγάλους σιαλογόνους αδένες με προσωρινή μόνο βελτίωση.
Σε αρκετές περιπτώσεις η λογοθεραπεία μπορεί να βελτιώσει τη νευρομυϊκή λειτουργία της γλώσσας, των χειλέων και της περιστοματικής περιοχής και να βελτιώσει τη σιαλόρροια. Φυσικά σε αυτές τις περιπτώσεις απαιτείται η συνεργασία του ασθενούς.
Τέλος, σε σοβαρές και επίμονες περιπτώσεις έχουν χρησιμοποιηθεί διάφορες χειρουργικές παρεμβάσεις που στοχεύουν είτε στη μείωση παραγωγής σάλιου είτε σε βελτίωση του νευρομυϊκού ελέγχου. Ομως οι παρεμβάσεις αυτές πρέπει να γίνονται μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις, έπειτα από μελέτη, γιατί συνοδεύονται από ανεπιθύμητες βλάβες π.χ. απώλεια γεύσης, ξηροστομία κ.ά. και το αποτέλεσμα είναι αμφιλεγόμενο.
Αιτιολογική ταξινόμηση της σιαλόρροιας
* Τοπικά νοσήματα ή βλάβες στο στόμα που προκαλούν πόνο ή ερεθισμό (π.χ. άφθες, ερπητική στοματίτις, πολύμορφο ερύθημα, πέμφιγα, νέες οδοντοστοιχίες που τραυματίζουν κ.ά.)
* Συστηματικά νοσήματα, νόσος Parkinson, Alzheimer, πλάγια μυοατροφική σκλήρυνση, σύνδρομο Down, επιληψία, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, καρκίνος του οισοφάγου και του στομάχου κ.ά.
* Φάρμακα: κλοζαπίνη, κλοναζεπάμη, πιλοκαρπίνη, λίθιο, ιωδούχα, βαρέα μέταλλα (βισμούθιο, υδράργυρος, αρσενικό).
* Ψυχογενής
* Ιδιοπαθής παροξυσμική
πηγή