Ο Καθηγητής επιδημιολογίας Δημήτρης Τριχόπουλος στο maga.gr

Δημοσιεύθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2013 και έχει αναγνωσθεί 47425 φορές.

Χρειάζεστε 2 λεπτά για να διαβάσετε αυτό το άρθρο.

συντακτης του αρθρου

Ευαγγελία Kακλειδάκη, κοινωνιολόγος, δημοσιογράφος
άρθρα και bio

•  

Ο Δημήτρης Τριχόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Ιατρική στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο και ειδικεύτηκε στην Παθολογία, στη Μικροβιολογία, στη Δημόσια Υγεία και Επιδημιολογία στα πανεπιστήμια της Αθήνας, του Λονδίνου, του Harvard και της Οξφόρδης. Έχει διατελέσει Καθηγητής και διευθυντής του Τμήματος Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Harvard (1989-1996), Καθηγητής Πρόληψης Καρκίνου και Διευθυντής του Κέντρου για την Πρόληψη Καρκίνου στο Harvard (1993-1997), είναι Καθηγητής και Διευθυντής του Τμήματος Υγιεινής και Επιδημιολογίας στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠ από το 1972, Καθηγητής Ιατρικής Επιδημιολογίας στο Ινστιτούτο Karolinska της Στοκχόλμης από το 1998 και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών από τον Ιούνιο του 1997. Το ερευνητικό έργο του έχει συμβάλει στην ανακάλυψη του ρόλου του παθητικού καπνίσματος στην ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα, στην ερμηνεία της αιτιολογίας του ηπατοκυτταρικού καρκινώματος, στην ποσοτικοποίηση του συσχετισμού μεταξύ του ψυχολογικού άγχους και της στεφανιαίας νόσου, καθώς και στην αναγνώριση διατροφικών και άλλων παραγόντων ως επικίνδυνων για την ανάπτυξη καρκίνου και άλλων ασθενειών . Έχει κατά καιρούς τιμηθεί με σειρά βραβείων για τη συμβολή του στην ιατρική έρευνα.
Συζητήσαμε μαζί του για την ιατρική έρευνα, τον καρκίνο, τους εμβολιασμούς, τη διατροφή και τα μεταλλαγμένα, τον ιό H7N9, για θεωρίες συνομωσίας αλλά και για τις επιπτώσεις της οικονομικής ύφεσης στην υγεία των Ελλήνων.

Πως αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την ιατρική και ειδικότερα με το αντικείμενο της επιδημιολογίας;

η πρόληψη δίνει την καταλυτική λύση

Το έναυσμα ήταν η σκέψη πως η υγεία αποτελεί προτεραιότητα για όλους μας. Μετά ήταν η συνειδητοποίηση ότι η πρόληψη είναι καλύτερη από τη θεραπεία. Ο κόσμος συνήθως αγωνιά να βρεθεί η θεραπεία ενός νοσήματος. Στην πραγματικότητα η πρόληψη είναι εκείνη η οποία δίνει την καταλυτική λύση. Ο πατέρας μου ήταν χειρουργός στο Βόλο. Η αρχική ιδέα ήταν να ξεκινήσω χειρουργική, αλλά δεν είχα ταλέντο, ούτε το θάρρος να λαμβάνω αποφάσεις ζωής και θανάτου μέσα σε μερικά λεπτά.  Ωστόσο αναδείχθηκε η ικανότητα που διέθετα σχετικά με την επιδημιολογία.
Η επιδημιολογία ουσιαστικά προσπαθεί να ανακαλύψει αιτιολογικές σχέσεις με βάση τα πρότυπα κατανομής μία νόσου σε έναν πληθυσμό ή την αποτελεσματικότητα θεραπευτικών παρεμβάσεων με βάση συγκρίσεις σε πληθυσμούς ασθενών. Κινήθηκα προς την επιδημιολογία και την προληπτική ιατρική με τη λογική ότι η πρόληψη είναι εκείνη η οποία μεγιστοποιεί την ευτυχία στη ζωή μας.
Όχι ότι δεν είναι σημαντική η θεραπεία – κάθε άλλο, αλλά μέχρι να θεραπευτείς μπορείς να περάσεις από μεγάλη θλίψη και αγωνία, ακόμα και αν το θεραπευτικό αποτέλεσμα είναι καλό. Εξάλλου, αν αποτύχει η πρόληψη, υπάρχει η δυνατότητα θεραπείας, ενώ το αντίθετο δεν είναι δυνατό.

Ποιος θα λέγατε ότι είναι ο σημαντικότερος σταθμός στη μέχρι τώρα πορεία σας;
Η γνωριμία μου με ένα διάσημο καθηγητή επιδημιολογίας και πρόληψης του καρκίνου που δεν ζει πια και ο οποίος είχε επισκεφθεί την Ελλάδα στο πλαίσιο μίας διεθνούς έρευνας. Εκείνος διέβλεψε ότι είχα κάποιο ταλέντο σε αυτόν τον τομέα και με ενθάρρυνε να μετεκπαιδευτώ στην Αμερική. Από το 1970, η γέφυρα ανάμεσα στο Harvard και στην Ελλάδα είναι συνεχής στη ζωή μου.
Σε ποιό επίπεδο βρίσκεται η ιατρική έρευνα στην Ελλάδα έναντι των υπολοίπων ανεπτυγμένων χωρών;
Βρίσκεται σε ικανοποιητικό επίπεδο, αλλά ας πούμε πρώτα σε τι επίπεδο βρίσκεται η υγεία των Ελλήνων. Η υγεία των Ελλήνων δεν είναι χειρότερη από την υγεία των κατοίκων των Η.Π.Α. Ένας ενήλικας Έλληνας έχει περισσότερες πιθανότητες μακροζωίας από το μέσο Αμερικανό.
Αυτό οφείλεται στο σύστημα υγείας ή επιδρούν και διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες;
Είναι σαφής ο ρόλος των περιβαλλοντικών παραγόντων. Από την άλλη μεριά αν ήταν κακή η περίθαλψη στη χώρα μας δεν θα μπορούσε να πραγματωθεί η ευνοϊκή επίδραση του περιβάλλοντος, της διατροφής και του κλίματος το οποίο έχουμε. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπάρχουν τομείς στους οποίους η τεχνολογία είναι καλύτερη στις ΗΠΑ από ότι στην Ελλάδα. Αλλά γενικά το σύστημα υγείας της χώρας μας δεν είναι κακό.
Εκείνο που είναι κακό είναι η προσπάθεια  να προσπελάσεις τις υπηρεσίες, η ταλαιπωρία, η αγωνία. Αυτά είναι που σφραγίζουν την εμπειρία της νόσου και η ανθρώπινη τάση να θεωρούμε αυτό που έχουν οι άλλοι ως καλύτερο.
Σε τι στάδιο βρίσκεται η ιατρική έρευνα στην Ελλάδα;

διαπιστώσαμε πρώτοι τον ρόλο του παθητικού καπνίσματος

Στην Ελλάδα γίνονται και σημαντικές ανακαλύψεις, οι οποίες έχουν αναγνωρισθεί παγκοσμίως. Δεν θα πρέπει ωστόσο να ξεχνάμε ότι είμαστε μόνο 10 εκ. Ακόμα και αν είχαμε εξαιρετική συνολική επίδοση, αυτό δεν θα ακουγόνταν. Γιατί δεν ακούμε συχνά για επιτυχίες που έχουν γίνει στο Βέλγιο ή την Τσεχία; Αυτό που περνά τη σύνορα είναι τα κατά καιρούς σημαντικά επιτεύγματα. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, διαπιστώσαμε πρώτοι τον ρόλο του παθητικού καπνίσματος στον καρκίνο του πνεύμονα, εύρημα το οποίο διαμορφώνει σήμερα τη σχετική νομοθεσία παγκοσμίως. Το γεγονός είναι πως, σε ό,τι αφορά στη συνολική ερευνητική επίδοση, δεσπόζουν οι Η.Π.Α., όπου ο πληθυσμός τους πλησιάζει στα 400 εκ. και όπου η μεγάλη τεχνολογική ανάπτυξη διευκολύνει την έρευνα. Οπότε είναι δύσκολο για την Ελλάδα να συγκριθεί με τις ΗΠΑ.
Γνωρίζω ότι έχετε συμβάλει προσωπικά στη συσχέτιση του παθητικού καπνίσματος με τον καρκίνο του πνεύμονα. Είστε αισιόδοξος για την πρόληψη του καπνίσματος στη χώρα μας; 
Στην Ελλάδα από την 1η Ιουλίου του 2009 έχει τεθεί σε ισχύ ο αντικαπνιστικός νόμος, ωστόσο μέχρι και σήμερα δεν έχει τεθεί σε εφαρμογή.
Στη χώρα μας δυστυχώς τα πράγματα δεν λειτουργούν πάντα υποδειγματικά. Γίνεται όμως μία συνεχής προσπάθεια και με το πέρασμα του χρόνου είμαι αισιόδοξος ότι όλα σιγά σιγά θα γίνονται καλύτερα. Προχωράμε και εμείς και ακολουθούμε τον ίδιο δρόμο που ακολούθησαν πολλές χώρες.
Συχνά οι καπνιστές εναντιώνονται στον αντικαπνιστικό νόμο, θεωρώντας ότι είναι «ρατσιστικός».

δεν αντιπαθώ τον καπνιστή

Επειδή ο ρατσισμός είναι κάτι το αποκρουστικό, κάτι το καταδικαστέο, επικαλούνται ένα επιχείρημα για να προστατέψουν τη δική τους επιλογή. Εγώ το βλέπω διαφορετικά.Δεν αντιπαθώ τον καπνιστή, ενδιαφέρομαι γι’ αυτόν. Αντιλαμβάνομαι το πάθος του – και οι άνθρωποι με πάθη είναι συχνά καλύτεροι από τους ανθρώπους που δεν έχουν πάθη. Νοιάζομαι για εκείνον είναι για τη δική του υγεία κυρίως, η οποία επιβαρύνεται πολύ περισσότερο, αλλά και για την υγεία των γύρω του που δεν καπνίζουν.
Η διαφορά με άλλες προσωπικές επιλογές, είναι ότι η συγκεκριμένη μπορεί να έχει συνέπειες και για τους άλλους.

Ποιες είναι οι βασικές αρχές τις οποίες θα πρέπει να ακολουθεί η επιστημονική έρευνα;

επιμονή, πεισμα, αντίσταση στην απογοήτευση

H επιστημονική έρευνα κατά 95% αποτυγχάνει. Εκείνο το οποίο πληροφορείτε ο κόσμος έξω είναι οι επιτυχίες, η λάμψη, ενώ πολύ συχνότερα υπάρχει το σκοτάδι, η αποτυχία, η απογοήτευση. Εκείνο το οποίο θα πρέπει να χαρακτηρίζει τον ερευνητή είναι η επιμονή, το πείσμα και η δύναμη να ανθίσταται στην απογοήτευση. Οι ερευνητές πορευόμαστε πιο συχνά με την αποτυχία παρά με τη επιτυχία.
Η έρευνα έχει ουσιαστικά τρία κίνητρα λοιπόν. Το πρώτο είναι το ιδεολογικό, το δώρο να προσφέρεις στην ανθρωπότητα, κάνοντας καλύτερη τη ζωή των ανθρώπων.
Το δεύτερο είναι η ανακάλυψη του τι συμβαίνει στην πραγματικότητα. Το να διευκρινίσω, για παράδειγμα, τι είναι η σκοτεινή ύλη στο σύμπαν, παρέχει μία γνώση, αν και αυτή ελάχιστα θα επηρεάσει τη ζωή μας άμεσα. Ωστόσο, η γνώση αυτή καθεαυτή έχει την αξία της και είναι αυτή που αντιδιαστέλει τους ανθρώπους από άλλα όντα.
Το τρίτο είναι η προσωπική διάκριση, η οποία αποτελεί κίνητρο για όλους μας και για ορισμένους ακόμα και οι οικονομικοί λόγοι – οι πατέντες, για παράδειγμα, επιτρέπουν την οικονομική κατοχύρωση μιας ιδέας.
Σχετικά με τον καρκίνο του μαστού, έχετε διατυπώσει μία θεωρία η οποία σιγά σιγά γίνεται ευρύτερα αποδεκτή. Σύμφωνα με αυτήν οι προϋποθεσεις για τον καρκίνο του μαστού υπάρχουν από πολύ νωρίς, ακόμα και κατά τη διάρκεια της κύησης.
Η σκέψη είναι εξαιρετικά απλή. Αν ξεκινήσεις με πολλά κύτταρα στον μαστό, δηλαδή αν ο αδένας του μαστού (σε αντιδιαστολή με το περιβάλλοντα λιπώδη ιστό) είναι μεγάλος, αυξάνει η πιθανότητα κάποιο από τα κύτταρα αυτά να εκτραπεί, γεγονός που με τη σειρά του αυξάνει την πιθανότητα για τον καρκίνο του μαστού.
Αυτό έχει τεκμηριωθεί ότι ισχύει ειδικά για τον καρκίνο του μαστού, αλλά ενδεχομένως ισχύει και για άλλους καρκίνους. Ως ένα ακραίο παράδειγμα, οι γυναίκες έχουν πολύ μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν καρκίνο του μαστού σε σχέση με τους άνδρες γιατί έχουν μεγαλύτερο μαστικό αδένα από εκείνους . Από την άλλη, οι άνδρες έχουν, γενικώς, περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν έναν καρκίνο από τις γυναίκες γιατί, ως περισσότερο μεγαλόσωμοι, έχουν συνολικά περισσότερα κύτταρα.
Μπορεί να προβλεφθεί με εξετάσεις από την παιδική ακόμα ηλικία η πιθανότητα να νοσήσει μια γυναίκα με καρκίνο του μαστού; Υπάρχει πρόληψη σήμερα;

ο τρόπος ζωής δεν τονίζεται επαρκώς

Υπάρχει και ελπίζουμε να υπάρχει σε μεγαλύτερο βαθμό στο μέλλον. Ενδεχομένως την τελική λύση θα δώσουν οι παρεμβάσεις, οι οποίες θα γίνονται στα πρώτα στάδια της ζωής των γυναικών. Σήμερα, είμαστε σε θέση να διαπιστώνουμε την ύπαρξη γονιδίων που αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο – αφορούν όμως μικρό ποσοστό των καρκίνων του μαστού σε οικογένειες με σημαντική κληρονομική επιβάρυνση. Οι περισσότερες προληπτικές παρεμβάσεις αφορύν σε μεγαλύτερες ηλικίες. Η μαστογραφία σαφώς βοηθά, αλλά μπορεί να μειώσει τη συχνότητα του κλινικά επιθετικού καρκίνου του μαστού κατά 15-20% περίπου. Δηλαδή δεν είναι η τελική λύση στο πρόβλημα. Ωστόσο η μαστογραφία πρέπει να γίνεται, ιδίως όταν υπάρχει κληρονομικότητα.
Αυτό που δεν τονίζεται επαρκώς είναι τι πρέπει να κάνει μία γυναίκα στην καθημερινότητά της, τον τρόπο ζωής της δηλαδή, ώστε να μειώσει την πιθανότητα να αναπτύξει καρκίνο του μαστού. Το κάπνισμα παίζει κάποιο επιβαρυντικό ρόλο, αν και όχι τόσο σημαντικό όσο σε πολλούς άλλους καρκίνους. Είναι επίσης σημαντικό να αποφεύγει μία γυναίκα την καθιστική ζωή, να διατηρεί το βάρος της σε κανονικά επίπεδα, ιδίως μετά την εμμηνόπαυση και να αποφεύγει το αλκοόλ, κυρίως αν στην οικογένειά της υπάρχει ιστορικό καρκίνου του μαστού.
Πριν μερικούς μήνες η διάσημη ηθοποιός Angelina Jolie δήλωσε δημόσια ότι υποβλήθηκε σε διπλή μαστεκτομή. Μετά τη δήλωσή της αυξήθηκε ο αριθμός των γυναικών που άρχισαν να εξετάζονται, αλλά και να επιλέγουν την ίδια ιατρική προσέγγιση. Πως κρίνετε την κίνησή της;
Υπάρχουν δύο γονίδια τα BRCA1 και BRCA2 που αυξάνουν δραματικά την πιθανότητα της εμφάνισης του καρκίνου του μαστού. Αυτές οι γυναίκες προτιμούν να αφαιρέσουν τον μαστικό αδένα και όντως σε αυτές τις γυναίκες η προληπτική μαστεκτομή έχει ένδειξη, όπως και ενδεχομένως η αφαίρεση των ωοθηκών (τα γονίδια αυτά αυξάνουν και τον κίνδυνο καρκίνου των ωοθηκών).
Το γεγονός ότι οι επεμβάσεις αισθητικής αποκατάστασης έχουν σημαντικά βελτιωθεί διευκολύνει την επιλογή αυτής της προοπτικής. Τέτοιες επιθετικές προληπτικές παρεμβάσεις δεν είναι όμως εφικτές για τους περισσότερους καρκίνους σε άλλα όργανα.
Θα πρέπει διάσημα πρόσωπα, τα οποία αποτελούν πρότυπα, να ανακοινώνουν δημόσια την κατάσταση της υγείας τους;

η αρρώστια είναι ο κοινός παρονομαστής στη ζωή μας

Η  Angelina Jolie είναι μία έξυπνη γυναίκα και έκανε κάτι που μαθαίνονταν έτσι και αλλιώς. Προχωρώντας η ίδια στη δημοσιοποίηση του προσωπικού της προβλήματος υγείας, δεν άφησε περιθώρια παρερμηνειών και βοήθησε ενδεχομένως άλλες γυναίκες που αντιμετωπίζουν παρόμοιο προβλήμα να αποκτήσουν μια ευρύτερη εικόνα των επιλογών τους. Η προσωπική μου άποψη είναι ότι αρρώστια δεν θα πρέπει να κρύβεται και αυτή τη στάση έχω κρατήσει και ο ίδιος με τα προβλήματα υγείας που κατά καιρούς αντιμετώπισα. Η αρρώστια αποτελεί τον κοινό παρονομαστή στη ζωή όλων μας…
Το χειρότερο που μπορεί να σου συμβεί στη ζωή είναι ο θάνατος. Ε, τον θάνατο δεν μπορείς να τον κρύψεις.

Μελέτη εντόπισε ότι το νέο στέλεχος Η7Ν9 του ιού της γρίπης των πτηνών μπορεί να περάσει στα θηλαστικά. Πόσο πιθανή είναι μία πανδημία;
Αυτός είναι «κακός» ιός. Κάθε ιός που σκοτώνει περισσότερο από το 5% εκείνων που προσβάλει μπορεί να γίνει καταστροφικός όταν μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο. Αν ένας άνθρωπος μεταδίδει τη νόσο σε περισσότερους από έναν, τότε διαμορφώνεται ο κίνδυνος επιδημίας. Ο συγκεκριμένος ιός δεν φαίνεται να μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο, παρά μόνο μετά από πολύ στενή επαφή. Ανησυχούμε και επαγρυπνούμε βέβαια, γιατί τα πράγματα μπορεί να αλλάξουν από στιγμή σε στιγμή, αλλά προς το παρόν ο κίνδυνος πανδημίας διαφαίνεται εξαιρετικά μικρός.
Μια ομάδα επιστημόνων ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει σε τεχνητές μεταλλάξεις του νέου θανατηφόρου στελέχους του ιού ώστε να τον καταστήσουν περισσότερο μεταδοτικό από τώρα για να αξιολογήσουν σε ποιο βαθμό μπορεί να αποτελέσει απειλή για πανδημία. Τι κινδύνους μπορεί να εγκυμονεί ένα τέτοιο εγχείρημα;
Έγιναν δύο έρευνες με την προσπάθεια να εντοπιστούν τα γονίδια του ιού που επιτρέπουν τη μετάδοσή του από άνθρωπο σε άνθρωπο. Οι έρευνες δημοσιεύθηκαν, αλλά όχι με όλες τις τεχνικές λεπτομέρειες για προφανείς λόγους. Σενάρια στο πλαίσιο τρομοκρατικών ενεργειών δεν μπορούν να αποκλειστούν, αλλά η γνώμη μου είναι ότι η πληροφορία δεν κρύβεται. Η πληροφορία διαδίδεται όπως και η επιδημία.
Η οικονομική ύφεση μπορεί να συμβάλει στην εμφάνιση επιδημικών κρίσεων;
Η οικονομική ύφεση είναι κακή αυτή κάθεαυτή. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι εξαιτίας της οικονομική κρίσης θα πάρουν λιγότερα μέτρα, θα δώσουν λιγότερη προσοχή στους εμβολιασμούς τους, και ενδεχομένως, σε ό,τι αφορά στην υγεία τους γενικότερα. Οι υπηρεσίες υγείας και αυτές θα υποστούν πλήγματα. Δεν εκτιμώ όμως ότι οι συνέπειες στην υγεία θα είναι το μείζον πρόβλημα αυτής της ύφεσης. Ευτυχώς η Ελλάδα έχει υποδομές.
Η ύφεση, όμως, αποτελεί από μόνη της μία τραγωδία. Αναφέρεται ότι υπάρχουν περισσότερες αυτοκτονίες, αλλά ευτυχώς η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει έναν από τους χαμηλότερους δείκτες αυτοκτονιών στην Ευρώπη.
Αρκετοί γονείς δεν πραγματοποιούν τους συνήθεις εμβολιασμούς των παιδιών τους επειδή έχουν επιφυλάξεις για την ασφάλεια των εμβολίων. Πόσο δικαιολογείται μία τέτοια τακτική;

τα εμβόλια είναι η μεγαλύτερη προσφορά της ιατρικής

Μια τέτοια τακτική δεν είναι απλά ατεκμηρίωτη, αλλά και επικίνδυνη. Βέβαια δεν φταίει ο κόσμος. Υπήρξαν, δυστυχώς, ορισμένες δημοσιεύσεις σε μείζονα ιατρικά περιοδικά που ενοχοποιούσαν εμβόλια για αυτισμό και άλλα προβλήματα. Αποδείχθηκε ότι οι έρευνες ήταν λανθασμένες και οι σχετικές δημοσιεύσεις αποσύρθηκαν, αλλά οι φήμες παρέμειναν. Όταν γίνονται εμβολιασμοί, χιλιάδες κόσμου δεν νοσούν, αλλά αυτοί δεν θα μάθουν ποτέ ότι χωρίς τον εμβολιασμό αρκετοί θα νοσούσαν και ορισμένοι θα πέθαιναν από τη νόσο. Το μόνο που μπορούν να πληροφορηθούν είναι ο θόρυβος από εξαιρετικά σπάνιες παρενέργειες των εμβολίων, σε μεμονωμένες περιπτώσεις ανθρώπων. Βλέπετε την ασυμμετρία;
Κανένα εμβόλιο δεν είναι τελείως ασφαλές, όλα έχουν παρενέργειες, αλλά οι παρενέργειες είναι πολύ σπανιότερες από το πρόβλημα της ίδιας της νόσου εάν δεν εμβολιαστείς. Τα εμβόλια είναι ίσως η μεγαλύτερη προσφορά της ιατρικής στην ανθρώπινη υγεία.
Ακούμε συχνά για «αντικαρκινικές» τροφές όπως η ντομάτα και διάφορα πράσινα λαχανικά. Πόσο επιδρά η διατροφή μας στην εμφάνιση διαφόρων τύπων καρκίνου;

ο ρόλος της σπιρουλίνας κ.α. είναι ατεκμηρίωτος

Η διατροφή αποτελεί τεκμηριωμένο παράγοντα κινδύνου, ή προστατευτικό παράγοντα για πολλές κακοήθεις νεοπλασίες και άλλα χρόνια νοσήματα. Γνωρίζουμε ότι η κατανάλωση λαχανικών, φρούτων και οσπρίων είναι ευεργετική, ενώ το πολύ  κόκκινο κρέας δεν είναι. Ένας εύκολος μνημονοτεχνικός κανόνας για τους Έλληνες, που θέλουν να μειώσουν τον κίνδυνο για χρόνια νοσήματα, είναι να τρώνε όπως έτρωγαν οι παππούδες μας. Δηλαδή να υιοθετούν την παραδοσιακή Μεσογειακή-Ελληνική διατροφή. Γι’ αυτό υπάρχει ισχυρή τεκμηρίωση από πολλές μελέτες διεθνώς. Αλλά αυτά που κατά καιρούς δημοσιεύονται για τις ευεργετικές επιδράσεις συγκεκριμένων τροφίμων, π.χ. η σπιρουλίνα ή το μπρόκολο, είναι κατά κανόνα υπερβολικά και ατεκμηρίωτα.
Τα μεταλλαγμένα τρόφιμα είναι βλαβερά;
Μέχρι στιγμής δεν έχει βρεθεί ότι τα μεταλλαγμένα τρόφιμα είναι βλαβερά για την υγεία. Οι έλεγχοι που πραγματοποιούνται σε Ευρωπαϊκό επίπεδο είναι εξαιρετικά αυστηροί, αλλά το επιχείρημα που αντιτείνουν όσοι είναι επιφυλακτικοί είναι ότι δεν υπάρχει επαρκής εμπειρία για τις μακροχρόνιες επιπτώσεις στην υγεία και ότι υφίσταται, ενδεχομένως, το πρόβλημα του περιορισμού της βιοποικιλότητας.
Πολλοί πιστεύουν ότι ο καρκίνος έχει ψυχοσωματική βάση.

η στεναχώρια δεν είναι καρκινογόνος

Ο καρκίνος οφείλεται σε πολλούς παράγοντες και αρκετοί έχουν ήδη τεκμηριωθεί. Όσον αφορά το ρόλο των ψυχολογικών παραγόντων, η επιστημονική κοινότητα είναι εξαιρετικά επιφυλακτική και την επιφύλαξη αυτή τη συμμερίζομαι και εγώ. Κάθε άνθρωπος αντιμετωπίζει διάφορες στεναχώριες κατά καιρούς. Όταν αναδειχθεί το πρόβλημα του καρκίνου, αναρωτιέται κανείς μήπως αυτό έπαιξε ρόλο. Πολλοί ισχυρίζονται ότι η ψυχολογική πίεση επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα, αλλά αν αυτό συμβαίνει δεν είναι τόσο μακροχρόνιο ώστε να επιδρά στην κατά κανόνα μακροχρόνια διαδικασία της καρκινογένεσης.
Η στεναχώρια είναι από μόνη της, δεν φαίνεται όμως να αποτελεί παράγοντα καρκινογένεσης.
Υποστηρίζεται από ορισμένους ότι το φάρμακο για τη θεραπεία ορισμένων μορφών καρκίνου έχει ήδη βρεθεί αλλά ότι τα συμφέροντα των φαρμακοβιομηχανιών που παράγουν τους χημειοθεραπευτικούς παράγοντες είναι τέτοιοι μεγέθους που δεν διατίθεται στο κοινό.
Πάντως εάν είναι μυστικό των φαρμακοβιομηχανιών, ότι έχουν βρει το φάρμακο και δεν το λένε, είναι επτασφράγιστο. Αστειεύομαι – αυτά δεν γίνονται. “Τον πλούτο πολλοί μίσησαν τη δόξα ουδείς”. Δεν μπορώ να φανταστώ οποιαδήποτε αμοιβή που θα έκανε τον άνθρωπο που θα ανακάλυπτε κάτι τέτοιο να σιωπήσει.
Ωστόσο, πόσο κοντά είμαστε στη θεραπεία του καρκίνου;
Δεν είμαστε ακόμη κοντά στην οριστική αντιμετώπιση του καρκίνου. Ίσως γιατί η καρκινογένεση είναι συνδεδεμένη με την ίδια τη διαδικασία της ζωής. Παρ’ όλα αυτά, έχουν γίνει σημαντικές πρόοδοι τόσο στην πρόληψη – με την ανακάλυψη βιολογικών (ιοί κλπ), χημικών (κάπνισμα, επαγγελματικά καρκινογόνα) και άλλων παραγόντων – όσο και στη θεραπεία, η οποία για κάποιες μορφές συνεπάγεται πρακτικά την ίαση.
Υπάρχει ακόμη η άποψη ότι αρκετοί ιοί δημιουργούνται στα εργαστήρια από τις ίδιες φαρμακοβιομηχανίες.
Αυτά δεν είναι σοβαρά. Αυτό που μπορώ να δεχτώ είναι ότι έφτιαχναν ιούς στο πλαίσιο του βιολογικού πολέμου, αλλά ότι φτιάχνουν ιούς για να τους κυκλοφορήσουν και να μας πουλήσουν φάρμακα, δεν είναι σοβαρά πράγματα. Δεν είναι γεμάτος τέρατα ο κόσμος.
Ποιο είναι το όραμά σας;
Θα σας πω το ίδιο που θα σας πει και η μητέρα σας, το όνειρό μου είναι να είμαστε καλά και από εκεί και πέρα η ζωή έχεις τις πίκρες όπως έχει και τις χαρές της. Αν το σκεφτείς και λίγο φιλοσοφικά, αν δεν υπήρχε η δυστυχία δεν θα υπήρχε η ευτυχία. Από εκεί και πέρα η δικαίωση κάθε επιστήμονα είναι να αναγνωριστούν και να βοηθήσουν οι ερευνητικές του προσπάθειες. Η αναγνώριση και η προσφορά. Αυτή είναι και η δική μου φιλοδοξία.
πηγή