ο πραγματικός όρκος του ιπποκράτη και ο “όρκος του ιπποκράτη” της σύγχρονης ιατρικής
Αναδημοσιεύουμε ένα πολύ ενδιαφέρον αφιέρωμα από το Holistic Life τεύχος 35 (Ιανουάριος – Φεβρουάριος 2010)
Γράφει η Νίκη
Τσέκου
Τσέκου
Μέχρι πρόσφατα, πίστευα ότι οι γιατροί σε όλο τον κόσμο, ορκίζονται τον όρκο του Ιπποκράτη, Αυτή την εντύπωση νομίζω ότι έχουν και οι περισσότεροι Έλληνες. Όμως ήταν έκπληξη για μένα όταν, στο πλαίσιο του ρεπορτάζ, πληροφορήθηκα ότι, όχι μόνο δεν ορκίζονται όλοι οι γιατροί ανά τον κόσμο τον όρκο του Ιπποκράτη, αλλά ούτε όλοι οι Έλληνες γιατροί δίνουν πια αυτόν τον όρκο, όταν αποφοιτούν από την Ιατρική Σχολή!
Η έκπληξή μου δεν είχε να κάνει τόσο με την χαμένη ελληνική περηφάνια ότι οι γιατροί όλου του κόσμου έπαιρναν κάποτε όρκο ότι θα τηρήσουν την Ιπποκράτειο ηθική, αλλά εξεπλάγην περισσότερο από την πληροφορία ότι οι Έλληνες ιατροί ορκίζονται σε έναν νέο όρκο!
Η έκπληξή μου δεν είχε να κάνει τόσο με την χαμένη ελληνική περηφάνια ότι οι γιατροί όλου του κόσμου έπαιρναν κάποτε όρκο ότι θα τηρήσουν την Ιπποκράτειο ηθική, αλλά εξεπλάγην περισσότερο από την πληροφορία ότι οι Έλληνες ιατροί ορκίζονται σε έναν νέο όρκο!
O αυθεντικός και οι άλλοι
Ο όρκος είναι ένα από τα κείμενα που αποδίδονται στον Ιπποκράτη και θεωρείται μνημείο ιστορικής και ηθικής αξίας.
Στην αμερικανική εφημερίδα «Baltimore Sun» δημοσιεύτηκε το 2001 εκτενές άρθρο σχετικό με τον όρκο του Ιπποκράτη, στο οποίο γράφονταν και τα εξής: «Μολονότι ορισμένες ιατρικές σχολές προβάλλουν θέμα αναθεώρησης του όρκου, ώστε να ανταποκρίνεται στις σημερινές ανάγκες της αμερικανικής κοινωνίας, η πλειοψηφία των μεγαλύτερων ιατρικών σχολών των ΗΠΑ συμφωνεί ότι η σημασία του όρκου του Ιπποκράτη έγκειται στο γεγονός ότι δεν αφορά μόνο την ιατρική, αλλά και την ψυχή, την ανθρώπινη διάσταση που καθιστά το επάγγελμα του ιατρού αποστολή προσφοράς προς τον συνάνθρωπο».
Στην ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας διαβάσαμε την εξής σημείωση η οποία μας εξέπληξε: «Ο αρχαίος όρκος του Ιπποκράτη, παρά το γεγονός ότι εκφράζει μια πολιτισμική παράδοση, είναι απαρχαιωμένος σε πολλά σημεία του και έχει εγκαταλειφθεί στις περισσότερες Ιατρικές Σχολές του κόσμου. Έχουμε διαγράψει τις αναφορές στις αρχαίες θεότητες, εκτός από αυτές που έχουν συμβολική αξία, την απαγόρευση της εγχείρησης, της ευθανασίας και της έκτρωσης και της σεξουαλικής επαφής με τους αρρώστους. Εναλλακτικά, μπορούμε να υιοθετήσουμε το εξής, πιο σύγχρονο κείμενο, αλλά αυτό πρέπει να το αποφασίσουν κυρίως οι εκπρόσωποι της Ιατρικής Σχολής…».
Η παραπάνω σημείωση υπάρχει στο σχέδιο του εσωτερικού κανονισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας που επεξεργάστηκαν οι 5 Σύλλογοι Εργαζομένων και εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση του Ενιαίου Συλλόγου Διδασκόντων στις 29 Οκτωβρίου 2008.
Το κείμενο που προτείνεται στην παραπάνω σημείωση να υιοθετηθεί και να πάρει τη θέση του αρχαίου πρωτότυπου κειμένου, είναι βεβαίως ένας κουτσουρεμένος όρκος του Ιπποκράτη, αφού έχουν αφαιρεθεί τα «απαρχαιωμένα» μέρη του αυθεντικού Όρκου!
Στην αμερικανική εφημερίδα «Baltimore Sun» δημοσιεύτηκε το 2001 εκτενές άρθρο σχετικό με τον όρκο του Ιπποκράτη, στο οποίο γράφονταν και τα εξής: «Μολονότι ορισμένες ιατρικές σχολές προβάλλουν θέμα αναθεώρησης του όρκου, ώστε να ανταποκρίνεται στις σημερινές ανάγκες της αμερικανικής κοινωνίας, η πλειοψηφία των μεγαλύτερων ιατρικών σχολών των ΗΠΑ συμφωνεί ότι η σημασία του όρκου του Ιπποκράτη έγκειται στο γεγονός ότι δεν αφορά μόνο την ιατρική, αλλά και την ψυχή, την ανθρώπινη διάσταση που καθιστά το επάγγελμα του ιατρού αποστολή προσφοράς προς τον συνάνθρωπο».
Στην ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας διαβάσαμε την εξής σημείωση η οποία μας εξέπληξε: «Ο αρχαίος όρκος του Ιπποκράτη, παρά το γεγονός ότι εκφράζει μια πολιτισμική παράδοση, είναι απαρχαιωμένος σε πολλά σημεία του και έχει εγκαταλειφθεί στις περισσότερες Ιατρικές Σχολές του κόσμου. Έχουμε διαγράψει τις αναφορές στις αρχαίες θεότητες, εκτός από αυτές που έχουν συμβολική αξία, την απαγόρευση της εγχείρησης, της ευθανασίας και της έκτρωσης και της σεξουαλικής επαφής με τους αρρώστους. Εναλλακτικά, μπορούμε να υιοθετήσουμε το εξής, πιο σύγχρονο κείμενο, αλλά αυτό πρέπει να το αποφασίσουν κυρίως οι εκπρόσωποι της Ιατρικής Σχολής…».
Η παραπάνω σημείωση υπάρχει στο σχέδιο του εσωτερικού κανονισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας που επεξεργάστηκαν οι 5 Σύλλογοι Εργαζομένων και εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση του Ενιαίου Συλλόγου Διδασκόντων στις 29 Οκτωβρίου 2008.
Το κείμενο που προτείνεται στην παραπάνω σημείωση να υιοθετηθεί και να πάρει τη θέση του αρχαίου πρωτότυπου κειμένου, είναι βεβαίως ένας κουτσουρεμένος όρκος του Ιπποκράτη, αφού έχουν αφαιρεθεί τα «απαρχαιωμένα» μέρη του αυθεντικού Όρκου!
Ο Όρκος του Ιπποκράτη
Το αρχαίο κείμενο του Όρκου του Ιπποκράτη είναι το ακόλουθο:
1. Ὄμνυμι Ἀπόλλωνα ἰητρόν καί Ἀσκληπιόν καί Ὑγείαν και Πανάκειαν καί θεούς πάντας τε και πάσας, ἵστορας ποιεύμενος, ἐπιτελέα ποιήσειν κατά δύναμιν καί κρίσιν ἐμήν ὅρκον τόνδε καί ξυγγραφήν τήνδε.
2. Ἡγήσεσθαι μέν τόν διδάξαντά με την τέχνην ταύτην ἴσα γενέτῃσιν ἐμοῖσι, καί βίου κοινώσεσθαι, καί χρεῶν χρηίζοντι μετάδοσιν ποιήσεσθαι, καί γένος τό ἐξ αὐτοῦ ἀδελφεοῖς ἴσον ἐπικρινέειν ἄρρεσι, καί διδάξειν τήν τέχνην ταύτην, ἥν χρηίζωσι μανθάνειν, ἄνευ μισθοῦ καί ξυγγραφῆς, παραγγελίης τε καί ἀκροήσιος καί τῆς λοιπῆς ἁπάσης μαθήσιος μετάδοσιν ποιήσασθαι υἱοῖσι καί τοῖσι τοῦ ἐμέ διδάξαντος καί μαθηταῖσι συγγεγραμμένοις τε καί ὡρκισμένοις νόμῳ ἰητρικώ, ἄλλῳ δέ οὐδενί.
3. Διαιτήμασί τε χρήσομαι ἐπ᾿ ὠφελείῃ καμνόντων κατά δύναμιν καί κρίσιν ἐμήν, ἐπί δηλήσει δέ καί ἀδικίῃ εἴρξειν.
4. Οὐ δώσω δέ οὐδέ φάρμακον οὐδενί αἰτηθείς θανάσιμον, οὐδέ ὑφηγήσομαι ξυμβουλίην τοιήνδε˙ ὁμοίως δέ οὐδέ γυναικί πεσσόν φθόριον δώσω.
5. Ἁγνῶς δε καί ὁσίως διατηρήσω βίον τόν ἐμόν καί τέχνην τήν εμήν.
6. Οὐ τεμέω δε οὐδέν μην λιθιῶντας, ἐκχωρήσω δε ἐργάτῃσιν ἀνδράσιν πρήξιος τῆσδε.
7. Ἐς οἰκίας δε ὁκόσας ἄν ἐσίω, ἐσελεύσομαι ἐπ᾿ ὠφελείῃ καμνόντων, ἐκτός ἐών πάσης ἀδικίης ἑκουσίης καί φθορίης τῆς τε ἄλλης καί ἀφροδισίων ἔργων ἐπί τε γυναικείων σωμάτων καί ἀνδρείων, ἐλευθέρων τε καί δούλων.
8. Ἅ δ᾿ ἄν ἐν θεραπείῃ ἤ ίδω ἤ ακούσω, ἤ καί ἄνευ θεραπείης κατά βίον ἀνθρώπων, ἅ μή χρή ποτε ἐκλαλέεσθαι ἔξω, σιγήσομαι, ἄρρητα ἡγεύμενος εἶναι τά τοιαῦτα.
9. Ὅρκον μέν οὖν μοι τόνδε ἐπιτελέα ποιέοντι καί μή ξυγχέοντι εἴη ἐπαύρασθαι καί βίου καί τέχνης, δοξαζομένῳ παρά πᾶσιν ἀνθρώποις ἐς τόν αἰεί χρόνον˙ παραβαίνοντι δέ καί ἐπιορκέοντι, τἀναντία τουτέων.
1. Ὄμνυμι Ἀπόλλωνα ἰητρόν καί Ἀσκληπιόν καί Ὑγείαν και Πανάκειαν καί θεούς πάντας τε και πάσας, ἵστορας ποιεύμενος, ἐπιτελέα ποιήσειν κατά δύναμιν καί κρίσιν ἐμήν ὅρκον τόνδε καί ξυγγραφήν τήνδε.
2. Ἡγήσεσθαι μέν τόν διδάξαντά με την τέχνην ταύτην ἴσα γενέτῃσιν ἐμοῖσι, καί βίου κοινώσεσθαι, καί χρεῶν χρηίζοντι μετάδοσιν ποιήσεσθαι, καί γένος τό ἐξ αὐτοῦ ἀδελφεοῖς ἴσον ἐπικρινέειν ἄρρεσι, καί διδάξειν τήν τέχνην ταύτην, ἥν χρηίζωσι μανθάνειν, ἄνευ μισθοῦ καί ξυγγραφῆς, παραγγελίης τε καί ἀκροήσιος καί τῆς λοιπῆς ἁπάσης μαθήσιος μετάδοσιν ποιήσασθαι υἱοῖσι καί τοῖσι τοῦ ἐμέ διδάξαντος καί μαθηταῖσι συγγεγραμμένοις τε καί ὡρκισμένοις νόμῳ ἰητρικώ, ἄλλῳ δέ οὐδενί.
3. Διαιτήμασί τε χρήσομαι ἐπ᾿ ὠφελείῃ καμνόντων κατά δύναμιν καί κρίσιν ἐμήν, ἐπί δηλήσει δέ καί ἀδικίῃ εἴρξειν.
4. Οὐ δώσω δέ οὐδέ φάρμακον οὐδενί αἰτηθείς θανάσιμον, οὐδέ ὑφηγήσομαι ξυμβουλίην τοιήνδε˙ ὁμοίως δέ οὐδέ γυναικί πεσσόν φθόριον δώσω.
5. Ἁγνῶς δε καί ὁσίως διατηρήσω βίον τόν ἐμόν καί τέχνην τήν εμήν.
6. Οὐ τεμέω δε οὐδέν μην λιθιῶντας, ἐκχωρήσω δε ἐργάτῃσιν ἀνδράσιν πρήξιος τῆσδε.
7. Ἐς οἰκίας δε ὁκόσας ἄν ἐσίω, ἐσελεύσομαι ἐπ᾿ ὠφελείῃ καμνόντων, ἐκτός ἐών πάσης ἀδικίης ἑκουσίης καί φθορίης τῆς τε ἄλλης καί ἀφροδισίων ἔργων ἐπί τε γυναικείων σωμάτων καί ἀνδρείων, ἐλευθέρων τε καί δούλων.
8. Ἅ δ᾿ ἄν ἐν θεραπείῃ ἤ ίδω ἤ ακούσω, ἤ καί ἄνευ θεραπείης κατά βίον ἀνθρώπων, ἅ μή χρή ποτε ἐκλαλέεσθαι ἔξω, σιγήσομαι, ἄρρητα ἡγεύμενος εἶναι τά τοιαῦτα.
9. Ὅρκον μέν οὖν μοι τόνδε ἐπιτελέα ποιέοντι καί μή ξυγχέοντι εἴη ἐπαύρασθαι καί βίου καί τέχνης, δοξαζομένῳ παρά πᾶσιν ἀνθρώποις ἐς τόν αἰεί χρόνον˙ παραβαίνοντι δέ καί ἐπιορκέοντι, τἀναντία τουτέων.
Στην ιστοσελίδα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, διαβάσαμε πριν λίγο καιρό τα εξής σχετικά με τον όρκο: «O όρκος αυτός δεν δίδεται σήμερα, καταχωρείται όμως γιατί αποτελεί μαρτυρία του υψηλού και φωτισμένου επιπέδου της Ιατρικής του Ιπποκράτη που έλαμψε τη χρυσή αυτή εποχή του Ελληνισμού και του Ελληνικού πνεύματος»:
, καταχωρείται όμως γιατί αποτελεί μαρτυρία του υψηλού και φωτισμένου επιπέδου της Ιατρικής του Ιπποκράτη που έλαμψε τη χρυσή αυτή εποχή του Ελληνισμού και του Ελληνικού πνεύματος»:
“Ορκίζομαι στον Απόλλωνα τον Ιατρό και στον Ασκληπιό και στην Υγεία και στην Πανάκεια και σε όλους τους Θεούς επικαλούμενος την μαρτυρία τους, να τηρήσω πιστά κατά τη δύναμη και την κρίση μου αυτό τον όρκο και το συμβόλαιό μου αυτό. Να θεωρώ αυτόν που μου δίδαξε αυτή την τέχνη ίσο με τους γονείς μου και να μοιραστώ μαζί του τα υπάρχοντά μου και τα χρήματά μου αν έχει ανάγκη φροντίδας. Να θεωρώ τους απογόνους του ίσους με τα αδέλφια μου και να τους διδάξω την τέχνη αυτή αν θέλουν να τη μάθουν, χωρίς αμοιβή και συμβόλαιο και να μεταδώσω με παραγγελίες, οδηγίες και συμβουλές όλη την υπόλοιπη γνώση μου και στα παιδιά μου και στα παιδιά εκείνου που με δίδαξε και στους άλλους μαθητές που έχουν κάνει γραπτή συμφωνία μαζί μου και σε αυτούς που έχουν ορκισθεί στον ιατρικό νόμο και σε κανέναν άλλο και να θεραπεύω τους πάσχοντες κατά τη δύναμή μου και την κρίση μου χωρίς ποτέ, εκουσίως, να τους βλάψω ή να τους αδικήσω. Και να μη δώσω ποτέ σε κανένα, έστω κι αν μου το ζητήσει, θανατηφόρο φάρμακο, ούτε να δώσω ποτέ τέτοια συμβουλή. Ομοίως να μη δώσω ποτέ σε γυναίκα φάρμακο για να αποβάλει. Να διατηρήσω δε τη ζωή μου και την τέχνη μου καθαρή και αγνή. Και να μη χειρουργήσω πάσχοντες από λίθους αλλά να αφήσω την πράξη αυτή για τους ειδικούς. Και σε όποια σπίτια κι αν μπω, να μπω για την ωφέλεια των πασχόντων αποφεύγοντας κάθε εκούσια αδικία και βλάβη και κάθε γενετήσια πράξη και με γυναίκες και με άνδρες, ελεύθερους και δούλους. Και ό,τι δω ή ακούσω κατά την άσκηση του επαγγέλματός μου, ή κι εκτός, για τη ζωή των ανθρώπων, που δεν πρέπει ποτέ να κοινοποιηθεί, να σιωπήσω και να το τηρήσω μυστικό. Αν τον όρκο μου αυτό τηρήσω πιστά και δεν τον αθετήσω, είθε να απολαύσω για πάντα την εκτίμηση όλων των ανθρώπων για τη ζωή μου και για την τέχνη μου, αν όμως παραβώ και αθετήσω τον όρκο μου να υποστώ τα αντίθετα από αυτά”.
Όρκος πτυχιούχου ιατρικής σχολής, σήμερα
Ο όρκος αυτός δίδεται κατά την τελετή ορκωμοσίας των τελειοφοίτων φοιτητών Ιατρικής που περάτωσαν επιτυχώς τις εξετάσεις όλων των μαθημάτων:
“Του πτυχίου της Ιατρικής αξιωθείς, όρκον ομνύω προ του Πρυτάνεως και του Προέδρου της Ιατρικής Σχολής και πίστιν καθομολογώ τήνδε: Από του ιερού περιβόλου του σεπτού τούτου τεμένους των Μουσών εξερχόμενος κατ΄ επιστήμην βιώσομαι, ασκών ταύτην δίκην θρησκείας εν πνεύματι και αληθεία. Ούτω χρήσιμον εμαυτόν καταστήσω προς άπαντας τους δεσμένους της εμής αρωγής, και εν πάση ανθρώπων κοινωνίας αεί προς ειρήνην και χρηστότητα ηθών συντελέσω, βαίνων εν ευθεία του βίου οδώ, προς την αλήθειαν και το δίκαιον αποβλέπων και τον βίον ανυψών εις τύπον αρετής υπό την σκέπην της σοφίας. Ταύτην την επαγγελίαν επιτελούντι είη μοι, συν τη ευλογία των εμών καθηγητών και πεφιλημένων δασκάλων, ο θεόν εν τω βίω βοηθός.”
Στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης, οι τελειόφοιτοι καθομολογούν τα εξής:
“Αφού κρίθηκα άξιος του πτυχίου της ιατρικής, ενώπιον του πρυτάνεως και του Προέδρου του τμήματος ιατρικής, δίνω τον όρκο:
Να ασκώ την ιατρική επιστήμη, αφιερώνοντας τη ζωή μου στην υπηρεσία της ανθρωπότητας. Να σέβομαι και να ευγνωμονώ τους δασκάλους μου και να θεωρώ τους συνεπιστήμονές μου ως αδερφούς μου. Να ασκώ την ιατρική με ευσυνειδησία και αξιοπρέπεια και να διαφυλάττω με όλες μου τις δυνάμεις την τιμή και τις ευγενείς παραδόσεις του ιατρικού λειτουργήματος. Η υγεία και η αξιοπρέπεια των ασθενών μου να είναι η κύρια φροντίδα μου και να τηρώ εχεμύθεια σε ό,τι αυτοί μου εμπιστεύονται. Μα μην επιτρέψω να παρεμποδίσουν θρησκευτικές, εθνικές, φυλετικές, πολιτικές ή κοινωνικές διαφορές την εκπλήρωση του καθήκοντός μου προς τους ασθενείς μου. Να περιβάλω με πλήρη σεβασμό την ανθρώπινη ζωή και να μη χρησιμοποιήσω τις ιατρικές μου γνώσεις εναντίον της ανθρωπότητας, ακόμα και αν βρεθώ υπό απειλή. Ορκίζομαι, με πλήρη ελευθερία βούλησης να τηρώ με τη βοήθεια του Θεού τις παραπάνω υποσχέσεις σε όλη μου τη ζωή”.
Να ασκώ την ιατρική επιστήμη, αφιερώνοντας τη ζωή μου στην υπηρεσία της ανθρωπότητας. Να σέβομαι και να ευγνωμονώ τους δασκάλους μου και να θεωρώ τους συνεπιστήμονές μου ως αδερφούς μου. Να ασκώ την ιατρική με ευσυνειδησία και αξιοπρέπεια και να διαφυλάττω με όλες μου τις δυνάμεις την τιμή και τις ευγενείς παραδόσεις του ιατρικού λειτουργήματος. Η υγεία και η αξιοπρέπεια των ασθενών μου να είναι η κύρια φροντίδα μου και να τηρώ εχεμύθεια σε ό,τι αυτοί μου εμπιστεύονται. Μα μην επιτρέψω να παρεμποδίσουν θρησκευτικές, εθνικές, φυλετικές, πολιτικές ή κοινωνικές διαφορές την εκπλήρωση του καθήκοντός μου προς τους ασθενείς μου. Να περιβάλω με πλήρη σεβασμό την ανθρώπινη ζωή και να μη χρησιμοποιήσω τις ιατρικές μου γνώσεις εναντίον της ανθρωπότητας, ακόμα και αν βρεθώ υπό απειλή. Ορκίζομαι, με πλήρη ελευθερία βούλησης να τηρώ με τη βοήθεια
του Θεού τις παραπάνω υποσχέσεις σε όλη μου τη ζωή”.
Όσοι κατηγορούν, λοιπόν, κάποιους γιατρούς ότι παραβαίνουν τον όρκο του Ιπποκράτη, έχουν άδικο! Οι γιατροί στην Ελλάδα δεν παραβαίνουν τον όρκο του Ιπποκράτη, αφού δεν ορκίζονται πια τον όρκο αυτόν και καλά κάνουν, κατά τη γνώμη μου! Δεν είναι υποχρεωτικό να ορκίζονται οι ιατροί τον όρκο του Ιπποκράτη. Εξάλλου, νομίζω ότι πρέπει να τον δίνουν όσοι εφαρμόζουν την ιατρική του μεγάλου Έλληνα ιατρού. Πόσοι όμως την εφαρμόζουν; Ο Ιπποκράτης θεωρείται πατέρας της Ιατρικής , αλλά ποιας Ιατρικής;
Αυθεντικά ή όχι, η ουσία μετράει!
Πολλοί μύθοι έχουν γραφεί σχετικά με τον Ιπποκράτη, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, ώστε φτάσαμε στο σημείο να μην ξέρουμε σίγουρα πόσα έργα από όσα του αποδίδονται είναι δικά του. Ακόμα και για τον όρκο έχουν γραφτεί απόψεις που ισχυρίζονται ότι γράφτηκε από άλλον, μετά το θάνατο του Ιπποκράτη ή ότι συμπληρώθηκε πολύ αργότερα με φράσεις οι οποίες προσθέτουν τη χριστιανική ηθική.
Αν η μάνα του Ιπποκράτη λεγόταν Φαιναρέτη όπως λένε, ή Πραξιθέα, όπως λένε άλλοι, αν ο Ιπποκράτης πέθανε 100 ή 104 ετών, αν τάφηκε ή όχι μεταξύ Λαρίσης Τυρνάβου και Γυρτώνος, αν αμφισβητείται ότι πάνω στον τάφο του Ιπποκράτη εγκαταστάθηκε κυψέλη μελισσών, το μέλι της οποίας θεράπευε την αφθώδη στοματίτιδα των παιδιών, δεν νομίζω ότι αλλάζει και πολύ η εικόνα της προσωπικότητάς του. Εκείνο που χαρακτηρίζει περισσότερο τον σπουδαίο Έλληνα γιατρό είναι η θεραπευτική τέχνη του και οι ιδέες του.
Εκείνο που προβάλλεται περισσότερο στις μέρες μας είναι ότι ο Ιπποκράτης έβγαλε την ιατρική από τη μαγεία και την έκανε επιστήμη και δεν προβάλλεται όσο θα έπρεπε η ηθική της ιατρικής του, ούτε η ολιστική αντιμετώπιση του ασθενούς. Έτσι, δημιουργείται η εντύπωση ότι η ιατρική όπως ασκείται σήμερα, είναι συνέχεια της ιατρικής του Ιπποκράτη, μόνο και μόνο επειδή βασίζεται στο πείραμα και την απόδειξη και ως εκ τούτου χαρακτηρίζεται επιστημονική ιατρική. Ο καθηγητής Γ. Πεντόγαλος στο βιβλίο του: «Εισαγωγή στην Ιστορία της ιατρικής» γράφει για την Ιπποκράτεια ιατρική: «Αν πρέπει να δοθεί ένας χαρακτηρισμός γι’ αυτήν την ιατρική, είναι ότι μπορεί να έχει πολλά στοιχεία «προεπιστημονικά» είναι όμως ορθολογιστική, εχθρική στη μαγεία και την υπερφυσική παρέμβαση, με βάθρο την παρατήρηση και την ‘πρόγνωση’».
Τι σήμαινε μαγεία στην εποχή του Ιπποκράτη, είναι ένα θέμα που θέλει μεγάλη συζήτηση, όπως και το γιατί μυήθηκε στα Ελευσίνια Μυστήρια ή το γιατί ήταν απόγονος δύο σπουδαίων προσώπων που δεν ήταν πραγματικά, αλλά μυθολογικά! Ο Ιπποκράτης εθεωρείτο 20ος απόγονος του Ηρακλή από την πλευρά της μάνας του και 18ος εγγονός του Ασκληπιού από την πλευρά του πατέρα του. Η Μυθολογία είναι άσχετη από τη μαγεία, όπως την εννοούσαν οι αρχαίοι; Αν απάλλαξε ο Ιπποκράτης την ιατρική από τη μαγεία, τότε γιατί ο όρκος του αρχίζει με την επίκληση στον Απόλλωνα τον ιατρό και τον Ασκληπιό το γιο του Απόλλωνα, επίσης ιατρό και την Υγεία και την Πανάκεια που ήταν θεραπεύτριες κόρες του Ασκληπιού; Γιατί μετά από την εποχή του Ιπποκράτη, ένας άλλος σπουδαίος φιλόσοφος και ιατρός, ο Αριστοτέλης εθεωρείτο και αυτός κατευθείαν απόγονος του μυθικού θεού Ασκληπιού; Πώς ένας επίσης σπουδαίος φιλόσοφος και ιατρός, ο οποίος μας είναι περισσότερο γνωστός ως αστρονόμος, ο Δημόκριτος, «θεράπευσε» τον Ιπποκράτη; Πόσο ρόλο έχει παίξει ο Γαληνός στην εικόνα που έχουμε εμείς σήμερα για τον Ιπποκράτη; Ο Γαληνός αποκαλεί τον Ιπποκράτη: «Θείο, μέγιστο των ιατρών και πρώτο ανάμεσα στους φιλοσόφους».
, ώστε φτάσαμε στο σημείο να μην ξέρουμε σίγουρα πόσα έργα από όσα του αποδίδονται είναι δικά του. Ακόμα και για τον όρκο έχουν γραφτεί απόψεις που ισχυρίζονται ότι γράφτηκε από άλλον, μετά το θάνατο του Ιπποκράτη ή ότι συμπληρώθηκε πολύ αργότερα με φράσεις οι οποίες προσθέτουν τη χριστιανική ηθική.Αν η μάνα του Ιπποκράτη λεγόταν Φαιναρέτη όπως λένε, ή Πραξιθέα, όπως λένε άλλοι, αν ο Ιπποκράτης πέθανε 100 ή 104 ετών, αν τάφηκε ή όχι μεταξύ Λαρίσης Τυρνάβου και Γυρτώνος, αν αμφισβητείται ότι πάνω στον τάφο του Ιπποκράτη εγκαταστάθηκε κυψέλη μελισσών, το μέλι της οποίας θεράπευε την αφθώδη στοματίτιδα των παιδιών, δεν νομίζω ότι αλλάζει και πολύ η εικόνα της προσωπικότητάς του. Εκείνο που χαρακτηρίζει περισσότερο τον σπουδαίο Έλληνα γιατρό είναι η θεραπευτική τέχνη του και οι ιδέες του.
Εκείνο που προβάλλεται περισσότερο στις μέρες μας είναι ότι ο Ιπποκράτης έβγαλε την ιατρική από τη μαγεία και την έκανε επιστήμη και δεν προβάλλεται όσο θα έπρεπε η ηθική της ιατρικής του, ούτε η ολιστική αντιμετώπιση του ασθενούς. Έτσι, δημιουργείται η εντύπωση ότι η ιατρική όπως ασκείται σήμερα
, είναι συνέχεια της ιατρικής του Ιπποκράτη, μόνο και μόνο επειδή βασίζεται στο πείραμα και την απόδειξη και ως εκ τούτου χαρακτηρίζεται επιστημονική ιατρική. Ο καθηγητής Γ. Πεντόγαλος στο βιβλίο του: «Εισαγωγή στην Ιστορία της ιατρικής» γράφει για την Ιπποκράτεια ιατρική: «Αν πρέπει να δοθεί ένας χαρακτηρισμός γι’ αυτήν την ιατρική, είναι ότι μπορεί να έχει πολλά στοιχεία «προεπιστημονικά» είναι όμως ορθολογιστική, εχθρική στη μαγεία και την υπερφυσική παρέμβαση, με βάθρο την παρατήρηση και την ‘πρόγνωση’».Τι σήμαινε μαγεία στην εποχή του Ιπποκράτη, είναι ένα θέμα που θέλει μεγάλη συζήτηση, όπως και το γιατί μυήθηκε στα Ελευσίνια Μυστήρια ή το γιατί ήταν απόγονος δύο σπουδαίων προσώπων που δεν ήταν πραγματικά, αλλά μυθολογικά! Ο Ιπποκράτης εθεωρείτο 20ος απόγονος του Ηρακλή από την πλευρά της μάνας του και 18ος εγγονός του Ασκληπιού από την πλευρά του πατέρα του. Η Μυθολογία είναι άσχετη από τη μαγεία, όπως την εννοούσαν οι αρχαίοι; Αν απάλλαξε ο Ιπποκράτης την ιατρική από τη μαγεία, τότε γιατί ο όρκος του αρχίζει με την επίκληση στον Απόλλωνα τον ιατρό και τον Ασκληπιό το γιο του Απόλλωνα, επίσης ιατρό και την Υγεία και την Πανάκεια που ήταν θεραπεύτριες κόρες του Ασκληπιού; Γιατί μετά από την εποχή του Ιπποκράτη, ένας άλλος σπουδαίος φιλόσοφος και ιατρός, ο Αριστοτέλης εθεωρείτο και αυτός κατευθείαν απόγονος του μυθικού θεού Ασκληπιού; Πώς ένας επίσης σπουδαίος φιλόσοφος και ιατρός, ο οποίος μας είναι περισσότερο γνωστός ως αστρονόμος, ο Δημόκριτος, «θεράπευσε» τον Ιπποκράτη; Πόσο ρόλο έχει παίξει ο Γαληνός στην εικόνα που έχουμε εμείς σήμερα
για τον Ιπποκράτη; Ο Γαληνός αποκαλεί τον Ιπποκράτη: «Θείο, μέγιστο των ιατρών και πρώτο ανάμεσα στους φιλοσόφους».- Ένα από εκείνα που δεν αμφισβητούνται από κανέναν είναι ότι η θεραπευτική τέχνη του Ιπποκράτη στηριζόταν στην πεποίθηση ότι η νόσος δεν εντοπίζεται σε ορισμένο μόνο όργανο, αλλά προσβάλλει ολόκληρο τον οργανισμό. Τα 4 στοιχεία: το ψυχρό, το ξηρό, το θερμό, το υγρό είναι η βάση των πάντων. Θεμελιώδη υγρά του σώματος είναι το αίμα, το φλέγμα, η κίτρινη και η μαύρη χολή, στην ισορροπία των οποίων οφείλεται η υγεία. Συνεκτική ουσία των πάντων είναι το πνεύμα, έμφυτο στον άνθρωπο. Στο σώμα ενυπάρχει η ζωτική δύναμη, η φύσις. Από αυτή τη δύναμη εξαρτάται η συντήρηση, η ανάπτυξη, αλλά και η θεραπεία του σώματος και η επαναφορά του από την ανισορροπία στην υγεία.
- Ήταν βαθύς γνώστης της βοτανικής και της φαρμακολογίας της εποχής του και αναφέρει 236 φαρμακευτικά είδη φυτών με τις ιαματικές ιδιότητές τους.
- Στις εργασίες του ο Ιπποκράτης καθορίζει ότι το έργο του ιατρού είναι το: «Λέγειν τα προγενόμενα, γιγνώσκειν τα παρόντα, προλέγειν τα εσόμενα ασκέειν περί τα νοσήματα δύο, ωφελέειν ή μη βλάπτειν».
- «Η ανθρώπινη ζωή είναι σύντομη, ενώ η ιατρική τέχνη είναι μακρόχρονη. Η ευκαιρία είναι φευγαλέα και η πείρα επισφαλής. Η ορθή κρίση είναι δύσκολη. Και πρέπει ο γιατρός, όχι μόνο να εμφανίζεται ότι πράττει όσα επιβάλλεται, αλλά να βοηθάει και ο άρρωστος και οι παρευρισκόμενοι και οι εξωτερικές συνθήκες… Ο ιατρός πρέπει να διαθέτει λεπτότητα τρόπων, γιατί η τραχύτητα προκαλεί την αντιπάθεια και των υγιών και των ασθενών».(Ιπποκράτης).
Αυτά είναι μερικά σημεία στα οποία σταθήκαμε, διαβάζοντας τις ρήσεις του Ιπποκράτη. Ο σχεδόν σύγχρονος του Ιπποκράτη, Πλάτων , τον παρομοίαζε με τον Φειδία και τον Πολύκλειτο. Επηρεασμένος ίσως και ο Σωκράτης από τη σκέψη του Ιπποκράτη, είπε: ‘‘…ΩΣΠΕΡ ΟΦΘΑΛΜΟΥΣ ΑΝΕΥ ΚΕΦΑΛΗΣ ΟΥ ΔΕΙ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ ΙΑΣΘΑΙ ΟΥΔΕ ΚΕΦΑΛΗΝ ΑΝΕΥ ΣΩΜΑΤΟΣ, ΟΥΤΩΣ ΟΥΔΕ ΣΩΜΑ ΑΝΕΥ ΨΥΧΗΣ, ΑΛΛΑ ΤΟΥΤΟ ΚΑΙ ΑΙΤΙΟΝ ΕΙΗ ΤΟΥ ΔΙΑΦΕΥΓΕΙΝ ΤΟΥΣ ΠΑΡΑ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΣΙΝ ΙΑΤΡΟΥΣ ΤΑ ΠΟΛΛΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑ, ΟΤΙ ΤΟ ΟΛΟΝ ΑΜΕΛΟΙΕΝ ΟΥ ΔΕΟΙ ΗΝ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΝ ΠΟΙΕΙΣΘΑΙ, ΟΥ ΜΗ ΚΑΛΩΣ ΕΧΟΝΤΟΣ ΑΔΥΝΑΤΟΝ ΕΙΗ ΤΟ ΜΕΡΟΣ ΕΥ ΕΧΕΙΝ. ΠΑΝΤΑ ΓΑΡ ΕΚ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΩΡΜΗΣΘΑΙ ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΚΑ ΚΑΙ ΤΑ ΑΓΑΘΑ ΤΩ ΣΩΜΑΤΙ ΚΑΙ ΠΑΝΤΙ ΤΩ ΑΝΘΡΩΠΩ, ΚΑΙ ΕΚΕΙΘΕΝ ΕΠΙΡΡΕΙΝ ΩΣΠΕΡ ΕΚ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΗΣ ΕΠΙ ΤΑ ΟΜΜΑΤΑ….’’ ( ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΕΙΣ ΧΑΡΜΙΔΗΝ ή ‘‘ ΠΕΡΙ ΣΩΦΡΟΣΥΝΗΣ ’’ §156ε)
Η ιατρική όπως ασκείται σήμερα, πόση σχέση έχει με την Ιπποκρατική ιατρική;
Ανδρέας Καραγκούνης: «Η Ιπποκράτειος Ηθική είναι η ουσία του όρκου!… Η Ηθική πρέπει να είναι κοινό στοιχείο του γιατρού και του πολιτικού!
Με 35ετή πείρα στην άσκηση της Ιατρικής, στην Ελλάδα, την Αγγλία, τη Γερμανία, την Αμερική, με βαθειά γνώση της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας γενικότερα και ειδικά της Ιπποκράτειας Ιατρικής, χαίρεται περισσότερο όταν τον αποκαλούν: «Γιατρό» παρά πολιτικό. Εξελέγη Βουλευτής 7 φορές και διετέλεσε Υφυπουργός Γεωργίας. Η ιατρική του ιδιότητα σφραγίζει τις πολιτικές του ενέργειες. Επεξεργάστηκε πρόγραμμα για την Υγεία, ως υπεύθυνος του τομέα Υγείας του κόμματός του. Στις ομιλίες και τις συνεντεύξεις του δεν παραλείπει να αναφέρεται στην ανάγκη προστασίας της Φύσης και της Υγείας. Ο σεβασμός στο φυσικό περιβάλλον και τη Φυσική Ηθική, υπήρξαν οι βασικές συμβουλές του για την επίτευξη της Υγείας. Στήριξε τη θεραπεία των ασθενών του περισσότερο στην πρόληψη και τη συμβουλή για ποιότητα ζωής, παρά στη χρήση χημικών φαρμάκων. Η ποιότητα της διατροφής, η άσκηση, η χρήση φυτικών ουσιών και η αποφυγή της κατάχρησης των αντιβιοτικών και της πολυφαρμακίας, αποτέλεσε συνειδητή επιλογή άσκησης του ιατρικού του καθήκοντος, βαδίζοντας στην Ιπποκράτειο οδό, όσο περισσότερο γίνεται στις μέρες μας.
Στην εκλογική του περιφέρεια την Αιτωλοακαρνανία, έγινε πρώτα γνωστός και αγαπητός ως: «Ο Γιατρός» και μετά έγινε γνωστός ως πολιτικός. Οι ίδιοι άνθρωποι που τον τιμούσαν επί πολλά χρόνια με τη ψήφο τους, εξακολουθούν να τον αποκαλούν : «Ο Γιατρός». Αποσύρθηκε προσφάτως από την πολιτική. Εξακολουθεί να ασχολείται όμως με την πολιτική υπό την ευρεία έννοια του όρου.
«Οι ιδιότητές μου του γιατρού και του πολιτικού , θεωρώ ότι είναι όψεις του ίδιου νομίσματος», μας είπε σε μια συζήτηση που είχαμε μαζί του πριν αποσυρθεί από την πολιτική. Και συνέχισε: «Στην αρχαία Ελλάδα η ηθική του ιατρού, του πολίτη και της Πολιτείας ήταν έννοιες ταυτόσημες. Ο Ιπποκράτης δίδασκε ότι ο γιατρός πρέπει να είναι πάντα ταπεινός και να ακούει τον ασθενή για να έχει φερεγγυότητα. Την Ιπποκρατική στάση του γιατρού απέναντι στον ασθενή, εάν την επεκτείνουμε στην πολιτική, θα λέγαμε ότι ο πολιτικός πρέπει να ακούει τον πολίτη και να έχει μάθει να είναι ταπεινός. Όπως οι έννοιες: Ιπποκράτης και Ηθική είναι αλληλένδετες, έτσι είναι και οι έννοιες Πολιτική και Ηθική. Αισθάνομαιτυχερός που έγινα γιατρός! Θέλω να σας εκμυστηρευτώ ότι στη ζωή μου, ήθελα να γίνω μόνο γιατρός και αισθάνομαι πάντα γιατρός! Δεν θέλω να θυμάμαι τον εαυτό μου ως πολιτικό με τη στενή έννοια που δίνουν σήμερα, αλλά θέλω να τον θυμάμαι ως πολίτη, ως ενεργό πολίτη και ως γιατρό!»
Αυτές οι ιδέες του ήταν η αφορμή να του ζητήσουμε να μας μιλήσει στο πλαίσιο της συγγραφής αυτού του άρθρου. Η συζήτηση που είχαμε μαζί του, έχει ως εξής:
Με 35ετή πείρα στην άσκηση της Ιατρικής, στην Ελλάδα, την Αγγλία, τη Γερμανία, την Αμερική, με βαθειά γνώση της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας γενικότερα και ειδικά της Ιπποκράτειας Ιατρικής, χαίρεται περισσότερο όταν τον αποκαλούν: «Γιατρό» παρά πολιτικό. Εξελέγη Βουλευτής 7 φορές και διετέλεσε Υφυπουργός Γεωργίας. Η ιατρική του ιδιότητα σφραγίζει τις πολιτικές του ενέργειες. Επεξεργάστηκε πρόγραμμα για την Υγεία, ως υπεύθυνος του τομέα Υγείας του κόμματός του. Στις ομιλίες και τις συνεντεύξεις του δεν παραλείπει να αναφέρεται στην ανάγκη προστασίας της Φύσης και της Υγείας. Ο σεβασμός στο φυσικό περιβάλλον και τη Φυσική Ηθική, υπήρξαν οι βασικές συμβουλές του για την επίτευξη της Υγείας. Στήριξε τη θεραπεία των ασθενών του περισσότερο στην πρόληψη και τη συμβουλή για ποιότητα ζωής, παρά στη χρήση χημικών φαρμάκων. Η ποιότητα της διατροφής, η άσκηση, η χρήση φυτικών ουσιών και η αποφυγή της κατάχρησης των αντιβιοτικών και της πολυφαρμακίας, αποτέλεσε συνειδητή επιλογή άσκησης του ιατρικού του καθήκοντος, βαδίζοντας στην Ιπποκράτειο οδό, όσο περισσότερο γίνεται στις μέρες μας.
Στην εκλογική του περιφέρεια την Αιτωλοακαρνανία, έγινε πρώτα γνωστός και αγαπητός ως: «Ο Γιατρός» και μετά έγινε γνωστός ως πολιτικός. Οι ίδιοι άνθρωποι που τον τιμούσαν επί πολλά χρόνια με τη ψήφο τους, εξακολουθούν να τον αποκαλούν : «Ο Γιατρός». Αποσύρθηκε προσφάτως από την πολιτική. Εξακολουθεί να ασχολείται όμως με την πολιτική υπό την ευρεία έννοια του όρου.
«Οι ιδιότητές μου του γιατρού και του πολιτικού , θεωρώ ότι είναι όψεις του ίδιου νομίσματος», μας είπε σε μια συζήτηση που είχαμε μαζί του πριν αποσυρθεί από την πολιτική. Και συνέχισε: «Στην αρχαία Ελλάδα η ηθική του ιατρού, του πολίτη και της Πολιτείας ήταν έννοιες ταυτόσημες. Ο Ιπποκράτης δίδασκε ότι ο γιατρός πρέπει να είναι πάντα ταπεινός και να ακούει τον ασθενή για να έχει φερεγγυότητα. Την Ιπποκρατική στάση του γιατρού απέναντι στον ασθενή, εάν την επεκτείνουμε στην πολιτική, θα λέγαμε ότι ο πολιτικός πρέπει να ακούει τον πολίτη και να έχει μάθει να είναι ταπεινός. Όπως οι έννοιες: Ιπποκράτης και Ηθική είναι αλληλένδετες, έτσι είναι και οι έννοιες Πολιτική και Ηθική. Αισθάνομαιτυχερός
που έγινα γιατρός! Θέλω να σας εκμυστηρευτώ ότι στη ζωή μου, ήθελα να γίνω μόνο γιατρός και αισθάνομαι πάντα γιατρός! Δεν θέλω να θυμάμαι τον εαυτό μου ως πολιτικό με τη στενή έννοια που δίνουν σήμερα, αλλά θέλω να τον θυμάμαι ως πολίτη, ως ενεργό πολίτη και ως γιατρό!»Αυτές οι ιδέες του ήταν η αφορμή να του ζητήσουμε να μας μιλήσει στο πλαίσιο της συγγραφής αυτού του άρθρου. Η συζήτηση που είχαμε μαζί του, έχει ως εξής:
ΕΡ.: Γιατρέ, ο Ιπποκράτης θεωρείται ότι είναι ο πατέρας της Ιατρικής, αλλά ποιας Ιατρικής;
ΑΠ.: «Υπήρχαν και άλλοι γιατροί πριν από τον Ιπποκράτη, αλλά ο Ιπποκράτης θεωρείται ότι είναι ο πρώτος ο οποίος απάλλαξε την ιατρική από τη δεισιδαιμονία και εισήγαγε τον όρο της απόδειξης. Με δυο λόγια ο Ιπποκράτης για μένα είναι ο πατέρας της ιατρικής ως επιστήμης. Επί πλέον, καθιερώθηκε να ορκιζόμαστε εμείς οι γιατροί τον όρκο του Ιπποκράτη, όταν τελειώνουμε την εκπαίδευσή μας και θεωρούμεθα περίπου έτοιμοι να ασκήσουμε τα καθήκοντά μας. Έτσι η Ιπποκρατική Ιατρική βασίζεται, εκτός από την επιστήμη και στην Ηθική, όπως καθορίζεται από τον όρκο του Ιπποκράτη. Κι εγώ πράγματι άσκησα τα ιατρικά μου καθήκοντα με την Ιπποκρατική αντίληψη, την Ιπποκρατική συμπεριφορά, με την Ιπποκρατική σκέψη, την Ιπποκρατική πρακτική. Αισθάνθηκα ευτυχής με τον τρόπο που άσκησα τα ιατρικά μου καθήκοντα και αισθάνθηκα ότι αμείφθηκα με την αποδοχή των ασθενών μου, γιατί πρέπει να ξέρετε ότι αντικειμενικός κριτής είναι ο ασθενής. Εάν είσαι ή δεν είσαι καλός γιατρός, αν είσαι Ιπποκρατικός γιατρός ή όχι, θα σε κρίνει ο άρρωστος. Αν δεν είσαι καλός επιστήμονας, θα σε υποπτευθεί. Θα σου επισημάνει ότι δεν πάει καλά και θα σου ζητήσει να προσέξεις. Μπορεί να μην ξέρει τι ακριβώς συμβαίνει, αλλά αισθάνεται ότι κάτι δεν πάει καλά.»
ΑΠ.: «Υπήρχαν και άλλοι γιατροί πριν από τον Ιπποκράτη, αλλά ο Ιπποκράτης θεωρείται ότι είναι ο πρώτος ο οποίος απάλλαξε την ιατρική από τη δεισιδαιμονία και εισήγαγε τον όρο της απόδειξης. Με δυο λόγια ο Ιπποκράτης για μένα είναι ο πατέρας της ιατρικής ως επιστήμης. Επί πλέον, καθιερώθηκε να ορκιζόμαστε εμείς οι γιατροί τον όρκο του Ιπποκράτη, όταν τελειώνουμε την εκπαίδευσή μας και θεωρούμεθα περίπου έτοιμοι να ασκήσουμε τα καθήκοντά μας. Έτσι η Ιπποκρατική Ιατρική βασίζεται, εκτός από την επιστήμη και στην Ηθική, όπως καθορίζεται από τον όρκο του Ιπποκράτη. Κι εγώ πράγματι άσκησα τα ιατρικά μου καθήκοντα με την Ιπποκρατική αντίληψη, την Ιπποκρατική συμπεριφορά, με την Ιπποκρατική σκέψη, την Ιπποκρατική πρακτική. Αισθάνθηκα ευτυχής με τον τρόπο που άσκησα τα ιατρικά μου καθήκοντα και αισθάνθηκα ότι αμείφθηκα με την αποδοχή των ασθενών μου, γιατί πρέπει να ξέρετε ότι αντικειμενικός κριτής είναι ο ασθενής. Εάν είσαι ή δεν είσαι καλός γιατρός, αν είσαι Ιπποκρατικός γιατρός ή όχι, θα σε κρίνει ο άρρωστος. Αν δεν είσαι καλός επιστήμονας, θα σε υποπτευθεί. Θα σου επισημάνει ότι δεν πάει καλά και θα σου ζητήσει να προσέξεις. Μπορεί να μην ξέρει τι ακριβώς συμβαίνει, αλλά αισθάνεται ότι κάτι δεν πάει καλά.»
ΕΡ.: Ο όρκος του Ιπποκράτη στις μέρες μας, έχει γίνει αντικείμενο συζήτησης. Δεν ορκίζονται όλοι τον όρκο του Ιπποκράτη και όσοι ορκίζονται, δεν τον τηρούν πιστά στην πλειοψηφία τους. Είναι ξεπερασμένος ο όρκος του Ιπποκράτη;
ΑΠ.: Ο Όρκος του Ιπποκράτη θεσμοποιήθηκε ως ο όρκος των ιατρών, ανά τον κόσμο. Είναι τιμή της Ελλάδος να ορκίζονται όλοι οι γιατροί του κόσμου τον όρκο αυτόν. Είμαι μέλος σε ένα Ιπποκρατικό Σωματείο, που προστατεύει τον όρκο του Ιπποκράτη και επί τη ευκαιρία των Ολυμπιακών αγώνων, το Σωματείο πρότεινε να καθιερωθεί μια Ολυμπιακή ιατρική συνάντηση κάθε 4 χρόνια στην Κω, την πατρίδα του Ιπποκράτη, για να δουν και από κοντά οι γιατροί όλου του κόσμου, την πατρίδα του πατέρα της Ιατρικής, να δουν το Ασκληπιείο εκεί και να προβληθεί παράλληλα η χώρα μας διεθνώς. Έχω γράψει κι ένα άρθρο που έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό «Νέμεσις» της κυρίας Λ.Κανέλλη, σχετικά με την αμφισβήτηση του όρκου, αλλά και την καταγωγή του Ιπποκράτη, από τους Τούρκους. Αυτό το άρθρο συζητήθηκε τότε και στη Βουλή και μου απήντησε ένας εξαίρετος συνάδελφος, ο τότε Υπουργός εξωτερικών κ. Θεόδωρος Πάγκαλος.
Ξεκίνησε εδώ και χρόνια μια προσπάθεια να τον αλλάξουν τον όρκο. Κουβέντιαζαν τότε για πολύ μικρά σημεία που έπρεπε να αλλάξουν για να προσαρμοστεί ο όρκος στη σημερινή πραγματικότητα. Οι ξένοι το θέλανε αυτό και περισσότερο οι Τούρκοι οι οποίοι ισχυρίζονταν μάλιστα ότι ο Ιπποκράτης ήταν… Τούρκος!
Βεβαίως δεν είναι μόνο ο όρκος που κάνει τον γιατρό, δεν είναι το τυπικό μέρος, αλλά είναι η ουσία του όρκου του Ιπποκράτη που καθορίζει την αποστολή του γιατρού. Θεωρώ μεγάλη ευτυχία για έναν γιατρό να κάνει πράξη τον όρκο του. Οι αρχές του Ιπποκράτη είναι ακόμα επίκαιρες! Δεν μίλησε μόνο για την αντίληψη του ανθρώπου ως όλον σώματος και της ψυχής, αλλά μίλησε και για συμπεριφορές που δεν συνάδουν με την ιδιότητα του ιατρού. Ο Ιπποκράτης ήθελε τον γιατρό να είναι πάρα πολύ σοβαρός άνθρωπος και επιστήμων (μέχρι και στη σοβαρότητα της ενδυμασίας έδινε σημασία), να ασκεί τα καθήκοντά του όχι πλανοδίως, αλλά με υπευθυνότητα και με μοναδικό γνώμονα το «οφελέειν ή μη βλάπτειν». Μίλησε ακόμα και για το πώς πρέπει να αμείβεται ένας γιατρός. Συμπεριφορές, όπως ο χρηματισμός, το σημερινό γνωστό «φακελάκι», δεν ταιριάζουν στην Ιπποκράτειο φιλοσοφία. Θα μου πείτε, σήμερα είναι ίδια η εποχή; Δεν είναι, αλλά δεν επιτρέπεται να φτάνουμε στις ακρότητες που συμβαίνουν σήμερα.
Μερικά σημεία του όρκου, θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς ότι στις μέρες μας δεν εφαρμόζονται, όπως εκείνο που μιλάει για τις αμβλώσεις και την ευθανασία. Γίνονται αμβλώσεις στις μέρες μας και θεωρούνται νόμιμες οι θεραπευτικές αμβλώσεις. Το θέμα της ευθανασίας δεν με βρίσκει σύμφωνο, αλλά το συζητούν. Σας μιλώ με την ιατρική πείρα των 35 χρόνων, την πείρα ενός γιατρού που άσκησε την ιατρική, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες χώρες, όπως την Αμερική, την Αγγλία, τη Γερμανία και σε όλες τις διευθυντικές βαθμίδες. Υπάρχουν πολλές παγαποντιές! Μελέτησα τη συμπεριφορά αυτών των κρατών και δεν συμφωνώ με την ευθανασία, ούτε των ζώων. Είναι ένα θέμα που με έχει απασχολήσει πάρα πολύ. Είμαι αυτός που κατήργησα ως υφυπουργός την ευθανασία των ζώων. Ήταν απάνθρωπο! Εξόντωναν τα ζώα! Κατάργησα την ευθανασία, όχι μόνο για λόγους θρησκείας, αλλά για λόγους ουσίας σεβασμού της ζωής. Γι’ αυτό δέχτηκα θετικά την άποψη πολλών φιλοζωικών σωματείων και πολλών εκλεκτών συμπολιτών μας που είναι φιλόζωοι. Πιστεύω ότι δεν έχει κανείς το δικαίωμα να αφαιρέσει τη ζωή. Θεωρώ λοιπόν ότι ο όρκος του Ιπποκράτη παραμένει επίκαιρος! Με εκπλήσσει η πληροφορία ότι δεν ορκίζονται πλέον οι Έλληνες γιατροί στον όρκο του Ιπποκράτη!
ΑΠ.: Ο Όρκος του Ιπποκράτη θεσμοποιήθηκε ως ο όρκος των ιατρών, ανά τον κόσμο. Είναι τιμή της Ελλάδος να ορκίζονται όλοι οι γιατροί του κόσμου τον όρκο αυτόν. Είμαι μέλος σε ένα Ιπποκρατικό Σωματείο, που προστατεύει τον όρκο του Ιπποκράτη και επί τη ευκαιρία των Ολυμπιακών αγώνων, το Σωματείο πρότεινε να καθιερωθεί μια Ολυμπιακή ιατρική συνάντηση κάθε 4 χρόνια στην Κω, την πατρίδα του Ιπποκράτη, για να δουν και από κοντά οι γιατροί όλου του κόσμου, την πατρίδα του πατέρα της Ιατρικής, να δουν το Ασκληπιείο εκεί και να προβληθεί παράλληλα η χώρα μας διεθνώς. Έχω γράψει κι ένα άρθρο που έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό «Νέμεσις» της κυρίας Λ.Κανέλλη, σχετικά με την αμφισβήτηση του όρκου, αλλά και την καταγωγή του Ιπποκράτη, από τους Τούρκους. Αυτό το άρθρο συζητήθηκε τότε και στη Βουλή και μου απήντησε ένας εξαίρετος συνάδελφος, ο τότε Υπουργός εξωτερικών κ. Θεόδωρος Πάγκαλος.
Ξεκίνησε εδώ και χρόνια μια προσπάθεια να τον αλλάξουν τον όρκο. Κουβέντιαζαν τότε για πολύ μικρά σημεία που έπρεπε να αλλάξουν για να προσαρμοστεί ο όρκος στη σημερινή πραγματικότητα. Οι ξένοι το θέλανε αυτό και περισσότερο οι Τούρκοι οι οποίοι ισχυρίζονταν μάλιστα ότι ο Ιπποκράτης ήταν… Τούρκος!
Βεβαίως δεν είναι μόνο ο όρκος που κάνει τον γιατρό, δεν είναι το τυπικό μέρος, αλλά είναι η ουσία του όρκου του Ιπποκράτη που καθορίζει την αποστολή του γιατρού. Θεωρώ μεγάλη ευτυχία για έναν γιατρό να κάνει πράξη τον όρκο του. Οι αρχές του Ιπποκράτη είναι ακόμα επίκαιρες! Δεν μίλησε μόνο για την αντίληψη του ανθρώπου ως όλον σώματος και της ψυχής, αλλά μίλησε και για συμπεριφορές που δεν συνάδουν με την ιδιότητα του ιατρού. Ο Ιπποκράτης ήθελε τον γιατρό να είναι πάρα πολύ σοβαρός άνθρωπος και επιστήμων (μέχρι και στη σοβαρότητα της ενδυμασίας έδινε σημασία), να ασκεί τα καθήκοντά του όχι πλανοδίως, αλλά με υπευθυνότητα και με μοναδικό γνώμονα το «οφελέειν ή μη βλάπτειν». Μίλησε ακόμα και για το πώς πρέπει να αμείβεται ένας γιατρός. Συμπεριφορές, όπως ο χρηματισμός, το σημερινό γνωστό «φακελάκι», δεν ταιριάζουν στην Ιπποκράτειο φιλοσοφία. Θα μου πείτε, σήμερα είναι ίδια η εποχή; Δεν είναι, αλλά δεν επιτρέπεται να φτάνουμε στις ακρότητες που συμβαίνουν σήμερα.
Μερικά σημεία του όρκου, θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς ότι στις μέρες μας δεν εφαρμόζονται, όπως εκείνο που μιλάει για τις αμβλώσεις και την ευθανασία. Γίνονται αμβλώσεις στις μέρες μας και θεωρούνται νόμιμες οι θεραπευτικές αμβλώσεις. Το θέμα της ευθανασίας δεν με βρίσκει σύμφωνο, αλλά το συζητούν. Σας μιλώ με την ιατρική πείρα των 35 χρόνων, την πείρα ενός γιατρού που άσκησε την ιατρική, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες χώρες, όπως την Αμερική, την Αγγλία, τη Γερμανία και σε όλες τις διευθυντικές βαθμίδες. Υπάρχουν πολλές παγαποντιές! Μελέτησα τη συμπεριφορά αυτών των κρατών και δεν συμφωνώ με την ευθανασία, ούτε των ζώων. Είναι ένα θέμα που με έχει απασχολήσει πάρα πολύ. Είμαι αυτός που κατήργησα ως υφυπουργός την ευθανασία των ζώων. Ήταν απάνθρωπο! Εξόντωναν τα ζώα! Κατάργησα την ευθανασία, όχι μόνο για λόγους θρησκείας, αλλά για λόγους ουσίας σεβασμού της ζωής. Γι’ αυτό δέχτηκα θετικά την άποψη πολλών φιλοζωικών σωματείων και πολλών εκλεκτών συμπολιτών μας που είναι φιλόζωοι. Πιστεύω ότι δεν έχει κανείς το δικαίωμα να αφαιρέσει τη ζωή. Θεωρώ λοιπόν ότι ο όρκος του Ιπποκράτη παραμένει επίκαιρος! Με εκπλήσσει η πληροφορία ότι δεν ορκίζονται πλέον οι Έλληνες γιατροί στον όρκο του Ιπποκράτη!
ΕΡ.: Ο Ιπποκράτης θεράπευε τον άνθρωπο ως ΟΛΟΝ. Σήμερα, στην εποχή της ειδικότητας, ο άνθρωπος αντιμετωπίζεται ως κομμάτια ύλης! Άλλος είναι ο ιατρός για το δέρμα, άλλος για το ήπαρ, άλλος για την καρδιά κ.λ.π και ο καθένας χορηγεί διαφορετικά φάρμακα για κάθε μέρος του σώματος του ίδιου ανθρώπου. Αυτή η εξειδίκευση των ιατρών και η πολυφαρμακία, ωφέλησε την Υγεία;
ΑΠ.: Είναι σωστή η παρατήρησή σας. Ο άνθρωπος είναι το ΟΛΟΝ, δεν είναι το μέρος. Ένας γιατρός για να έχει τη δυνατότητα να αποκαλείται γιατρός πρέπει να οικοδομήσει σε ευρεία βάση την ιατρική του παιδεία, να διαθέτει βαθιά ιατρική γνώση και να ενημερώνεται συνεχώς, διότι κάποια πράγματα αλλάζουν. Δεν μπορεί ένας γιατρός να μην έχει βαθειά γνώση Ανοσολογίας. Αν δεν ξέρει καλή Ανοσολογία, δεν μπορεί να είναι καλός Παθολόγος, καλός Νευρολόγος, καλός Δερματολόγος. Υπάρχουν μορφές ασθενειών, που ενώ εκδηλώνονται ως δερματοπάθειες, στο υπόστρωμα υπάρχει μια διαταραχή. Βεβαίως δεν ωφελεί την υγεία η κατάχρηση χημικών φαρμάκων. Η κατάχρηση των αντιβιοτικών, για παράδειγμα, διαταράσσει το υπόστρωμα των φυσιολογικών μικροβίων που έχει ο οργανισμός και με τα οποία συνυπάρχει και είναι προστάτες του. Τα φυσιολογικά μικρόβια παράγουν χρήσιμες ουσίες για τον άνθρωπο και δεν πρέπει να διαταράσσεται η φυσιολογική τους αναλογία.
Έφερα σαν παράδειγμα την Ανοσολογία. Από τα βασικά κομμάτια της Ιατρικής είναι βεβαίως η Ανοσολογία, αλλά και η Ανατομία, η Παθολογία. Καλός γιατρός είναι αυτός που γνωρίζει σε βάθος τα βασικά κομμάτια της ιατρικής και από εκεί και πέρα μπορεί να σπουδάσει και να ασχοληθεί λεπτομερέστερα και εξειδικευμένα με ένα τομέα της Ιατρικής.
Θα σας πω κάτι για τη ζωή μου, όχι για να σας δείξω σπουδές μου, αλλά για να τονίσω ότι από την ανάγκη που ένιωθα να είμαι γιατρός του ΟΛΟΥ, μετά την Παθολογία, «εξαναγκάστηκα» να σπουδάσω Πηξιολογία για να μάθω περισσότερα για την πήξη αίματος. Σπούδασα τον τομέα των Λοιμώξεων στη Γερμανία, Καρδιολογία στην Ελλάδα, εξειδικεύτηκα και στην Γαστρεντερολογία. Αυτά τα έκανα, όχι για να κάνω τον Γαστρεντερολόγο ή τον Αιματολόγο ή τον Λοιμωξιολόγο ή τον Πηξιολόγο, αλλά τα έκανα όλα αυτά για να έχω πληρέστερη παιδεία και να μπορώ να αντιμετωπίσω τον άρρωστο. Γιατί όταν έρχεται ο άνθρωπος στον γιατρό δεν έρχεται βεβαίως σαν «εξειδικευμένος» άρρωστος. Αν ένας συνάδελφος διακρίνει μια εξειδικευμένη αρρώστια, βεβαίως και θα στείλει τον ασθενή στον ειδικό. Θα σας πω ένα παράδειγμα. Ένας ασθενής έπασχε από αζωοσπερμία και επισκέφτηκε έναν συνάδελφό μου. Εκείνος θεώρησε ότι το πρόβλημα του ασθενούς οφειλόταν σε ουρολοίμωξη και τον παρέπεμψε σε μένα να τον αναλάβω με την ιδιότητά μου του Λοιμωξιολόγου. Δεν θέλω να υποτιμήσω το συνάδελφό μου για την αστοχία του, αλλά εγώ διέκρινα ότι στον άρρωστο αυτόν εκκρεμούσε ηπατοπάθεια από χρήση αλκοόλ που τον οδηγούσε στο χαμηλό ποσοστό σπερματοζωαρίων στο σπέρμα. Με δυο λόγια, τα συστήματα του οργανισμού, αλληλοεπηρεάζονται. Υπό το πρίσμα αυτό μπορεί ο γιατρός να αντιμετωπίσει την παθολογία.
Ένα άλλο πρόβλημα που υπάρχει στις μέρες μας και βεβαίως δεν συμβαδίζει με την Ιπποκρατική αντίληψη περί θεραπείας, είναι η κατάχρηση χημικών φαρμάκων. Η κατάχρηση των αντιβιοτικών, για παράδειγμα, διαταράσσει το υπόστρωμα των φυσιολογικών μικροβίων που έχει ο οργανισμός και με τα οποία συνυπάρχει και είναι προστάτες του. Τα φυσιολογικά μικρόβια παράγουν χρήσιμες ουσίες για τον άνθρωπο και δεν πρέπει να διαταράσσεται η φυσιολογική τους αναλογία.
ΑΠ.: Είναι σωστή η παρατήρησή σας. Ο άνθρωπος είναι το ΟΛΟΝ, δεν είναι το μέρος. Ένας γιατρός για να έχει τη δυνατότητα να αποκαλείται γιατρός πρέπει να οικοδομήσει σε ευρεία βάση την ιατρική του παιδεία, να διαθέτει βαθιά ιατρική γνώση και να ενημερώνεται συνεχώς, διότι κάποια πράγματα αλλάζουν. Δεν μπορεί ένας γιατρός να μην έχει βαθειά γνώση Ανοσολογίας. Αν δεν ξέρει καλή Ανοσολογία, δεν μπορεί να είναι καλός Παθολόγος, καλός Νευρολόγος, καλός Δερματολόγος. Υπάρχουν μορφές ασθενειών, που ενώ εκδηλώνονται ως δερματοπάθειες, στο υπόστρωμα υπάρχει μια διαταραχή. Βεβαίως δεν ωφελεί την υγεία η κατάχρηση χημικών φαρμάκων. Η κατάχρηση των αντιβιοτικών, για παράδειγμα, διαταράσσει το υπόστρωμα των φυσιολογικών μικροβίων που έχει ο οργανισμός και με τα οποία συνυπάρχει και είναι προστάτες του. Τα φυσιολογικά μικρόβια παράγουν χρήσιμες ουσίες για τον άνθρωπο και δεν πρέπει να διαταράσσεται η φυσιολογική τους αναλογία.
Έφερα σαν παράδειγμα την Ανοσολογία. Από τα βασικά κομμάτια της Ιατρικής είναι βεβαίως η Ανοσολογία, αλλά και η Ανατομία, η Παθολογία. Καλός γιατρός είναι αυτός που γνωρίζει σε βάθος τα βασικά κομμάτια της ιατρικής και από εκεί και πέρα μπορεί να σπουδάσει και να ασχοληθεί λεπτομερέστερα και εξειδικευμένα με ένα τομέα της Ιατρικής.
Θα σας πω κάτι για τη ζωή μου, όχι για να σας δείξω σπουδές μου, αλλά για να τονίσω ότι από την ανάγκη που ένιωθα να είμαι γιατρός του ΟΛΟΥ, μετά την Παθολογία, «εξαναγκάστηκα» να σπουδάσω Πηξιολογία για να μάθω περισσότερα για την πήξη αίματος. Σπούδασα τον τομέα των Λοιμώξεων στη Γερμανία, Καρδιολογία στην Ελλάδα, εξειδικεύτηκα και στην Γαστρεντερολογία. Αυτά τα έκανα, όχι για να κάνω τον Γαστρεντερολόγο ή τον Αιματολόγο ή τον Λοιμωξιολόγο ή τον Πηξιολόγο, αλλά τα έκανα όλα αυτά για να έχω πληρέστερη παιδεία και να μπορώ να αντιμετωπίσω τον άρρωστο. Γιατί όταν έρχεται ο άνθρωπος στον γιατρό δεν έρχεται βεβαίως σαν «εξειδικευμένος» άρρωστος. Αν ένας συνάδελφος διακρίνει μια εξειδικευμένη αρρώστια, βεβαίως και θα στείλει τον ασθενή στον ειδικό. Θα σας πω ένα παράδειγμα. Ένας ασθενής έπασχε από αζωοσπερμία και επισκέφτηκε έναν συνάδελφό μου. Εκείνος θεώρησε ότι το πρόβλημα του ασθενούς οφειλόταν σε ουρολοίμωξη και τον παρέπεμψε σε μένα να τον αναλάβω με την ιδιότητά μου του Λοιμωξιολόγου. Δεν θέλω να υποτιμήσω το συνάδελφό μου για την αστοχία του, αλλά εγώ διέκρινα ότι στον άρρωστο αυτόν εκκρεμούσε ηπατοπάθεια από χρήση αλκοόλ που τον οδηγούσε στο χαμηλό ποσοστό σπερματοζωαρίων στο σπέρμα. Με δυο λόγια, τα συστήματα του οργανισμού, αλληλοεπηρεάζονται. Υπό το πρίσμα αυτό μπορεί ο γιατρός να αντιμετωπίσει την παθολογία.
Ένα άλλο πρόβλημα που υπάρχει στις μέρες μας και βεβαίως δεν συμβαδίζει με την Ιπποκρατική αντίληψη περί θεραπείας, είναι η κατάχρηση χημικών φαρμάκων. Η κατάχρηση των αντιβιοτικών, για παράδειγμα, διαταράσσει το υπόστρωμα των φυσιολογικών μικροβίων που έχει ο οργανισμός και με τα οποία συνυπάρχει και είναι προστάτες του. Τα φυσιολογικά μικρόβια παράγουν χρήσιμες ουσίες για τον άνθρωπο και δεν πρέπει να διαταράσσεται η φυσιολογική τους αναλογία.
ΕΡ.: Όσοι αποφοιτούν από μια Ιατρική Σχολή, είναι αυτόματα και Ιπποκρατικοί Ιατροί; Έχουν το δικαίωμα να επικαλούνται τον Ασκληπιό και τον Ιπποκράτη όσοι από τους σημερινούς γιατρούς κάνουν διάγνωση μέσω μηχανημάτων και χορηγούν τα φάρμακα που παράγουν οι βιομηχανίες με βάση τις οδηγίες που τους δίνει ο ιατρικός επισκέπτης;
ΑΠ.: Εγώ πήρα το πτυχίο μου το 1969 από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τότε η ιατρική τεχνολογία δεν είχε μπει στη ζωή μας και προσπαθούσε ο κάθε γιατρός να βρει την άκρη με την κλινική εξέταση και την κλινική του σκέψη. Θέλω να σας πω ότι η μέθοδος αυτή είναι πιο στερεή, γιατί τα μηχανήματα δεν μπορούν να φτάσουν με τίποτα τον ανθρώπινο εγκέφαλο, όσο τέλεια και αν λειτουργούν ή μαθαίνονται! Ο γιατρός καλείται πολλές φορές να λύσει το γρίφο της ασυμφωνίας που υπάρχει μεταξύ των αντικειμενικών κλινικών δεδομένων και των εργαστηριακών ευρημάτων. Είχα την τύχη να έχω καλούς δασκάλους. Είχαν εξαιρετική κλινική σκέψη! Σήμερα λείπει η διαγνωστική σκέψη. Λείπει το μεράκι του δασκάλου για το μαθητή του κι αυτό είναι σημαντικό σύμπτωμα της παθολογίας του συστήματος Εκπαίδευσης και στις ιατρικές σχολές.
Σας πληροφορώ, ότι μαζί με άλλους συναδέλφους υπήρξα εισηγητής 3-4 νομοθετημάτων που προσπαθούσαμε να δώσουμε κίνητρα για την εκπαίδευση του ιατρικού προσωπικού.
Στην Ελλάδα, λίγες είναι οι Σχολές και οι κλινικές που παρέχουν εκπαίδευση. Οι περισσότεροι παρέχουν εκπαίδευση (αυτή που παρέχουν) γιατί σέβονται τον όρκο του Ιπποκράτη, σέβονται την αποστολή του γιατρού. Δυστυχώς αυτό δεν γίνεται στην έκταση που έπρεπε να γίνει. Το κράτος έπρεπε να ενισχύει αυτή τη δυνατότητα και με οικονομικά κίνητρα. Στην Αμερική και σε άλλες χώρες, ο εκπαιδεύων και ο εκπαιδευόμενος έχουν και οικονομικά κίνητρα για την εκπαίδευση. Βέβαια, γίνεται έλεγχος στις χώρες αυτές για την απόδοση στην εκπαίδευση.
Εδώ δυστυχώς όλα επαφίενται στον πατριωτισμό των Ελλήνων. Δεν τα λέω αυτά υπό την έννοια της ακρότητας, τα λέω επειδή πονώ την Εκπαίδευση. Έχω υπάρξει κι εγώ δάσκαλος ,αφού έχω δώσει σε πολλούς συναδέλφους μου τις ειδικότητες στην Παθολογία και τη Γαστρεντερολογία. Ένας γιατρός πρέπει να είναι και δάσκαλος. Πρέπει ο γιατρός να κάνει κυκλικά πάρα πολλά πράγματα, πρέπει να κάνει και κλινική έρευνα και διδαχή. Αλλά για να τα κάνεις όλα αυτά, πρέπει να έχεις ευρύτερη παιδεία. Το λέω αυτό γιατί στη σύγχρονη εποχή, με τον τρόπο που τα πανεπιστήμιά μας δίνουν πτυχία, δεν μπορούμε να πούμε ότι σίγουρα έχουν λάβει οι φοιτητές τη σωστή εκπαίδευση. Απόδειξη για το κατάντημα της σημερινής μας παιδείας, είναι και το ότι ένας φοιτητής μπορεί να περάσει την Χειρουργική και την Παθολογία, ακόμα και αν δεν έχει περάσει το μάθημα της Ανατομίας και της Φυσιολογίας. Να χρωστάει, δηλαδή, μαθήματα του 2ου έτους. Γίνεται αυτό; θα αναρωτηθείτε! Όντως γίνεται!
Δεν είναι μόνο η εκπαίδευση των γιατρών το πρόβλημα. Υπάρχει στη χώρα μας και ένα μεγάλο ιατροκοινωνικό πρόβλημα: η Ελλάδα αντί να έχει 30.000 γιατρούς έχει πάνω από 50.000! Η πληθώρα γιατρών θα δημιουργήσει ανεργία. Θα υπάρξουν ειδικευμένοι γιατροί, οι οποίοι έχουν κοπιάσει, έχουν καταξοδευτεί, έχουν εκπατριστεί για να επιμορφωθούν στο εξωτερικό και θα είναι άνεργοι! Επίσης, αυτή η σύνθεση θα δημιουργήσει τεχνητή ζήτηση υγείας για να απασχοληθούν οι τόσο πολλοί γιατροί.
Πιστεύω ότι η Ιπποκρατική ιατρική έπρεπε να είναι στο προσκήνιο ως φιλοσοφία. Έπρεπε να βρίσκεται σε υψηλότερο επίπεδο. Είναι λυπηρό να υποχωρεί η Ιπποκρατική αντίληψη στη χώρα του Ιπποκράτη!».
ΑΠ.: Εγώ πήρα το πτυχίο μου το 1969 από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τότε η ιατρική τεχνολογία δεν είχε μπει στη ζωή μας και προσπαθούσε ο κάθε γιατρός να βρει την άκρη με την κλινική εξέταση και την κλινική του σκέψη. Θέλω να σας πω ότι η μέθοδος αυτή είναι πιο στερεή, γιατί τα μηχανήματα δεν μπορούν να φτάσουν με τίποτα τον ανθρώπινο εγκέφαλο, όσο τέλεια και αν λειτουργούν ή μαθαίνονται! Ο γιατρός καλείται πολλές φορές να λύσει το γρίφο της ασυμφωνίας που υπάρχει μεταξύ των αντικειμενικών κλινικών δεδομένων και των εργαστηριακών ευρημάτων. Είχα την τύχη να έχω καλούς δασκάλους. Είχαν εξαιρετική κλινική σκέψη! Σήμερα λείπει η διαγνωστική σκέψη. Λείπει το μεράκι του δασκάλου για το μαθητή του κι αυτό είναι σημαντικό σύμπτωμα της παθολογίας του συστήματος Εκπαίδευσης και στις ιατρικές σχολές.
Σας πληροφορώ, ότι μαζί με άλλους συναδέλφους υπήρξα εισηγητής 3-4 νομοθετημάτων που προσπαθούσαμε να δώσουμε κίνητρα για την εκπαίδευση του ιατρικού προσωπικού.
Στην Ελλάδα, λίγες είναι οι Σχολές και οι κλινικές που παρέχουν εκπαίδευση. Οι περισσότεροι παρέχουν εκπαίδευση (αυτή που παρέχουν) γιατί σέβονται τον όρκο του Ιπποκράτη, σέβονται την αποστολή του γιατρού. Δυστυχώς αυτό δεν γίνεται στην έκταση που έπρεπε να γίνει. Το κράτος έπρεπε να ενισχύει αυτή τη δυνατότητα και με οικονομικά κίνητρα. Στην Αμερική και σε άλλες χώρες, ο εκπαιδεύων και ο εκπαιδευόμενος έχουν και οικονομικά κίνητρα για την εκπαίδευση. Βέβαια, γίνεται έλεγχος στις χώρες αυτές για την απόδοση στην εκπαίδευση.
Εδώ δυστυχώς όλα επαφίενται στον πατριωτισμό των Ελλήνων. Δεν τα λέω αυτά υπό την έννοια της ακρότητας, τα λέω επειδή πονώ την Εκπαίδευση. Έχω υπάρξει κι εγώ δάσκαλος ,αφού έχω δώσει σε πολλούς συναδέλφους μου τις ειδικότητες στην Παθολογία και τη Γαστρεντερολογία. Ένας γιατρός πρέπει να είναι και δάσκαλος. Πρέπει ο γιατρός να κάνει κυκλικά πάρα πολλά πράγματα, πρέπει να κάνει και κλινική έρευνα και διδαχή. Αλλά για να τα κάνεις όλα αυτά, πρέπει να έχεις ευρύτερη παιδεία. Το λέω αυτό γιατί στη σύγχρονη εποχή, με τον τρόπο που τα πανεπιστήμιά μας δίνουν πτυχία, δεν μπορούμε να πούμε ότι σίγουρα έχουν λάβει οι φοιτητές τη σωστή εκπαίδευση. Απόδειξη για το κατάντημα της σημερινής μας παιδείας, είναι και το ότι ένας φοιτητής μπορεί να περάσει την Χειρουργική και την Παθολογία, ακόμα και αν δεν έχει περάσει το μάθημα της Ανατομίας και της Φυσιολογίας. Να χρωστάει, δηλαδή, μαθήματα του 2ου έτους. Γίνεται αυτό; θα αναρωτηθείτε! Όντως γίνεται!
Δεν είναι μόνο η εκπαίδευση των γιατρών το πρόβλημα. Υπάρχει στη χώρα μας και ένα μεγάλο ιατροκοινωνικό πρόβλημα: η Ελλάδα αντί να έχει 30.000 γιατρούς έχει πάνω από 50.000! Η πληθώρα γιατρών θα δημιουργήσει ανεργία. Θα υπάρξουν ειδικευμένοι γιατροί, οι οποίοι έχουν κοπιάσει, έχουν καταξοδευτεί, έχουν εκπατριστεί για να επιμορφωθούν στο εξωτερικό και θα είναι άνεργοι! Επίσης, αυτή η σύνθεση θα δημιουργήσει τεχνητή ζήτηση υγείας για να απασχοληθούν οι τόσο πολλοί γιατροί.
Πιστεύω ότι η Ιπποκρατική ιατρική έπρεπε να είναι στο προσκήνιο ως φιλοσοφία. Έπρεπε να βρίσκεται σε υψηλότερο επίπεδο. Είναι λυπηρό να υποχωρεί η Ιπποκρατική αντίληψη στη χώρα του Ιπποκράτη!».
Ευχαριστούμε θερμά τον Γιατρό Ανδρέα Καραγκούνη, για τα όσα ενδιαφέροντα και διαφωτιστικά είχε την καλοσύνη να μεταδώσει μέσω της εφημερίδας Holistic Life στους αναγνώστες! Ο πόνος και η αγωνία του για την εκπαίδευση και τον τρόπο άσκησης της ιατρικής στις μέρες μας, είναι και δικός μας πόνος και δική μας αγωνία!
Ιπποκρατική Ομοιοπαθητική σκέψη
Δύο φράσεις του Ιπποκράτη: «Δια τα Όμοια νόσος γίγνεται και δια τα όμοια προσφερόμενα εκ νοσούντων υγιαίνονται», όπως και «Τα Όμοια τοις Ομοίοις εισίν ιάματα», θεωρείται ότι αποτελούν τη βάση της Ομοιοπαθητικής. Η θεραπευτική αυτή μέθοδος, στηρίζει τη θεραπεία της στο νόμο αυτό, ότι δηλαδή τα συμπτώματα τα οποία προκαλεί μια ουσία σε αδρή μορφή, τα ίδια συμπτώματα θεραπεύει η ίδια ουσία, μετά την μετατροπή της σε ομοιοπαθητικό φάρμακο. Η Ομοιοπαθητική εξετάζει τον άνθρωπο ως ΟΛΟΝ.
Θα ήταν παράλειψη, αν δεν ζητούσαμε τη γνώμη ενός Ομοιοπαθητικού, για το θέμα το οποίο πραγματευόμαστε. Απευθυνθήκαμε λοιπόν στον Dr Γιώργο Λουκά, ο οποίος έχει θητεύσει ως Στρατιωτικός γιατρός, έχει ειδικευτεί στην Ψυχιατρική και έχει ασκήσει το επάγγελμα του Ομοιοπαθητικού, επί πολλά χρόνια. Επί πλέον, είναι Πρόεδρος της Διεθνούς Ιπποκρατικής Εταιρίας Ομοιοπαθητικής, η οποία έχει στους κόλπους της (γιατρούς και μη γιατρούς) Ομοιοπαθητικούς. Η ερώτηση προς τον κ. Λουκά έχει ως εξής:
ΕΡ.: Oι Ομοιοπαθητικοί αποκαλούν τους μη Ομοιοπαθητικούς γιατρούς «Αλλοπαθητικούς» και επισημαίνουν ότι οι γιατροί αυτοί στην πλειοψηφία τους ασκούν την ιατρική με τρόπο που δεν έχει και μεγάλη σχέση με την Ιπποκράτειο Ιατρική. Τι έχετε να σχολιάσετε επ’ αυτού;
ΑΠ.: Για να μπορέσω να τεκμηριώσω την απάντησή μου αυτή θα ήθελα να σας αναφέρω κάποια δεδομένα για την λειτουργία του εγκεφάλου. Ο εγκέφαλος αποτελείται από δυο ημισφαίρια. Το αριστερό ημισφαίριο είναι υπεύθυνο για το λόγο και λειτουργεί με ένα γραμμικό – λογικό τρόπο σκέψης. Το δεξί ημισφαίριο επιτελεί τη λειτουργία του προσανατολισμού στο χώρο και της αντίληψης των γεωμετρικών σχημάτων, της μουσικής, της τέχνης, και γενικά των ολοτήτων. Χρησιμοποιεί τρόπο σκέψης, ο οποίος είναι ειδικός για την αντίληψη μιας ολότητας και μιας μορφής. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν και τα δυο ημισφαίρια, αλλά ο καθένας μας, ανάλογα με τις κλίσεις του, την παιδεία του και την εκπαίδευση που έχει πάρει, χρησιμοποιεί περισσότερο άλλοτε το δεξιό και άλλοτε το αριστερό ημισφαίριο. Ένα άτομο που είναι καλλιτέχνης χρησιμοποιεί περισσότερο το δεξί του ημισφαίριο ενώ ένας φιλόλογος το αριστερό ημισφαίριο.
Σύμφωνα με την πρακτική της Ομοιοπαθητικής ο ιατρός καλείται να δώσει ένα φάρμακο το οποίο να καλύψει το σύνολο των συμπτωμάτων. Αφού η Ομοιοπαθητική ασχολείται με το σύνολο των συμπτωμάτων, είναι προφανές ότι χρειάζεται να έχει καλά εκπαιδευμένο το δεξιό ημισφαίριο.
Αντίθετα, η αλλοπαθητική Ιατρική είναι βασισμένη στην εξειδίκευση και στην αιτιολογική θεραπεία και είναι προφανές ότι βασίζεται σε ένα γραμμικό-λογικό τρόπο σκέψης, δηλαδή ο ιατρός που την εφαρμόζει χρειάζεται να έχει καλά εκπαιδευμένο το αριστερό του ημισφαίριο.
Αυτή η σύγκρουση μεταξύ αριστεροημισφαιρικής και δεξιοημισφαιρικής πρακτικής υπήρχε και στην Αρχαία Ελλάδα που υπήρχαν δυο διαφορετικές σχολές ιατρικής, της Κω και της Κνίδου.
Θα ήταν παράλειψη, αν δεν ζητούσαμε τη γνώμη ενός Ομοιοπαθητικού, για το θέμα το οποίο πραγματευόμαστε. Απευθυνθήκαμε λοιπόν στον Dr Γιώργο Λουκά, ο οποίος έχει θητεύσει ως Στρατιωτικός γιατρός, έχει ειδικευτεί στην Ψυχιατρική και έχει ασκήσει το επάγγελμα του Ομοιοπαθητικού, επί πολλά χρόνια. Επί πλέον, είναι Πρόεδρος της Διεθνούς Ιπποκρατικής Εταιρίας Ομοιοπαθητικής, η οποία έχει στους κόλπους της (γιατρούς και μη γιατρούς) Ομοιοπαθητικούς. Η ερώτηση προς τον κ. Λουκά έχει ως εξής:
ΕΡ.: Oι Ομοιοπαθητικοί αποκαλούν τους μη Ομοιοπαθητικούς γιατρούς «Αλλοπαθητικούς» και επισημαίνουν ότι οι γιατροί αυτοί στην πλειοψηφία τους ασκούν την ιατρική με τρόπο που δεν έχει και μεγάλη σχέση με την Ιπποκράτειο Ιατρική. Τι έχετε να σχολιάσετε επ’ αυτού;
ΑΠ.: Για να μπορέσω να τεκμηριώσω την απάντησή μου αυτή θα ήθελα να σας αναφέρω κάποια δεδομένα για την λειτουργία του εγκεφάλου. Ο εγκέφαλος αποτελείται από δυο ημισφαίρια. Το αριστερό ημισφαίριο είναι υπεύθυνο για το λόγο και λειτουργεί με ένα γραμμικό – λογικό τρόπο σκέψης. Το δεξί ημισφαίριο επιτελεί τη λειτουργία του προσανατολισμού στο χώρο και της αντίληψης των γεωμετρικών σχημάτων, της μουσικής, της τέχνης, και γενικά των ολοτήτων. Χρησιμοποιεί τρόπο σκέψης, ο οποίος είναι ειδικός για την αντίληψη μιας ολότητας και μιας μορφής. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν και τα δυο ημισφαίρια, αλλά ο καθένας μας, ανάλογα με τις κλίσεις του, την παιδεία του και την εκπαίδευση που έχει πάρει, χρησιμοποιεί περισσότερο άλλοτε το δεξιό και άλλοτε το αριστερό ημισφαίριο. Ένα άτομο που είναι καλλιτέχνης χρησιμοποιεί περισσότερο το δεξί του ημισφαίριο ενώ ένας φιλόλογος το αριστερό ημισφαίριο.
Σύμφωνα με την πρακτική της Ομοιοπαθητικής ο ιατρός καλείται να δώσει ένα φάρμακο το οποίο να καλύψει το σύνολο των συμπτωμάτων. Αφού η Ομοιοπαθητική ασχολείται με το σύνολο των συμπτωμάτων, είναι προφανές ότι χρειάζεται να έχει καλά εκπαιδευμένο το δεξιό ημισφαίριο.
Αντίθετα, η αλλοπαθητική Ιατρική είναι βασισμένη στην εξειδίκευση και στην αιτιολογική θεραπεία και είναι προφανές ότι βασίζεται σε ένα γραμμικό-λογικό τρόπο σκέψης, δηλαδή ο ιατρός που την εφαρμόζει χρειάζεται να έχει καλά εκπαιδευμένο το αριστερό του ημισφαίριο.
Αυτή η σύγκρουση μεταξύ αριστεροημισφαιρικής και δεξιοημισφαιρικής πρακτικής υπήρχε και στην Αρχαία Ελλάδα που υπήρχαν δυο διαφορετικές σχολές ιατρικής, της Κω και της Κνίδου.
Οι διαφορές της πρακτικής των δυο σχολών ήταν οι εξής:
1. Οι Κώοι απέδιδαν ιδιαίτερη προσοχή στον άρρωστο, ενώ οι Κνίδιοι στην αρρώστια.
2. Οι Κώοι επέμεναν περισσότερο στην εξέλιξη και στην πρόγνωση των νόσων, ενώ οι Κνίδιοι επικέντρωναν το ενδιαφέρον τους στα διαγνωστικά σημεία.
3. Οι Κώοι μελετούσαν περισσότερο τα κοινά χαρακτηριστικά, ενώ οι Κνίδιοι τα επί μέρους χαρακτηριστικά των νόσων.
4. Οι Κώοι εξέταζαν λεπτομερώς το σύνολο των ψυχοσωματικών εκδηλώσεων ενώ οι Κνίδιοι τα πάσχοντα όργανα των αρρώστων.
5. Οι Κώοι είχαν περισσότερο συνθετική κρίση, ενώ οι Κνίδιοι χρησιμοποιούσαν αναλυτική μεθοδολογία.
1. Οι Κώοι απέδιδαν ιδιαίτερη προσοχή στον άρρωστο, ενώ οι Κνίδιοι στην αρρώστια.
2. Οι Κώοι επέμεναν περισσότερο στην εξέλιξη και στην πρόγνωση των νόσων, ενώ οι Κνίδιοι επικέντρωναν το ενδιαφέρον τους στα διαγνωστικά σημεία.
3. Οι Κώοι μελετούσαν περισσότερο τα κοινά χαρακτηριστικά, ενώ οι Κνίδιοι τα επί μέρους χαρακτηριστικά των νόσων.
4. Οι Κώοι εξέταζαν λεπτομερώς το σύνολο των ψυχοσωματικών εκδηλώσεων ενώ οι Κνίδιοι τα πάσχοντα όργανα των αρρώστων.
5. Οι Κώοι είχαν περισσότερο συνθετική κρίση, ενώ οι Κνίδιοι χρησιμοποιούσαν αναλυτική μεθοδολογία.
Με βάση τα παραπάνω, συμπεραίνουμε ότι η σημερινή ιατρική χρησιμοποιεί κυρίως τη φιλοσοφία της σχολής της Κνίδου και λιγότερο της Ιπποκρατικής σχολής, σε αντίθεση με την Ομοιοπαθητική, που όλη η θεωρία και η πρακτική της είναι βασισμένη στην Ιπποκρατική μεθοδολογία. Είναι φανερό ότι η σωστή εφαρμογή της ιατρικής χρειάζεται ένα αρμονικό πάντρεμα των δυο μεθοδολογιών, όπως ένας ισορροπημένος άνθρωπος χρειάζεται την αρμονική συνεργασία του αριστερού και του δεξιού του ημισφαιρίου».
Ευχαριστούμε τον Dr. Γιώργο Λουκά για την ενδιαφέρουσα άποψη την οποία είχε την καλοσύνη να θέσει στη διάθεση των αναγνωστών μας.
Επίλογος
Κλείνοντας αυτό το αφιέρωμα, θα παρατηρήσουμε ότι είναι πολύ δύσκολο να διακρίνει κανείς στις μέρες μας την Ιατρική του Ιπποκράτη, πίσω από το φακελάκι, στην εξέταση με ρομποτικά μηχανήματα, στη θεραπεία με άπειρα χημικά φάρμακα παλιάς και νέας γενιάς, στον κατακερματισμό της σε ειδικότητες, χωρίς ολιστική θεώρηση του ανθρώπου! Αν προσαρμόσουμε τους στίχους του νομπελίστα μας ποιητή Γ. Σεφέρη στην Τέχνη της Ιατρικής του Ιπποκράτη, θα πούμε: «…Την τέχνη μας τη στολίσαμε τόσο πολύ, που φαγώθηκε από τα μαλάματα το πρόσωπο της!».
Ευχαριστούμε το Holistic Life για την άδεια αναδημοσίευσης
Read more: http://enallaktikidrasi.com/2013/07/o-pragmatikos-orkos-tou-ippokrati-kai-o-orkos-tou-ippokrati-tis-sigxronis-iatrikis/#ixzz2w7l19l00
πηγή: Εναλλακτική δράση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου